De kleine grote bierbrouwers in Mokum

Bij bierbrouwerijen denk je natuurlijk aan België, Limburg en Duitsland. De Duitse brouwerij Weihenstephan bestaat al sinds 1040 en is daarmee de oudste brouwerij ter wereld. In Nederland moet je toch echt in onze hoofdstad zijn als het gaat om de grootste diversiteit aan smaken. En de rijke bierhistorie…

Tekst: Bart Faber /// Beeld: Anna Berkhout

Als je het menig kroeg- of cafébaas zou vragen, krijg je al snel de namen Heineken en Amstel te horen als typische Amsterdamse bierbrouwers. Iedereen kent de statige brouwerij van Heineken op de Stadhouderskade. Maar nieuwkomers als Brouwerij ’t IJ en Gebrouwen door Vrouwen doen zeker niet onder aan deze grote namen. Voordat ik me op de grote en kleine namen ga storten, duik ik in de Amsterdamse historie van deze goudgele dorstlesser.

Drink met mate (?)

Al in de dertiende eeuw was Amsterdam een handelsstad waar dankzij de vele waterwegen kon worden gehandeld in onder andere haring, maar ook bier. Het bleef eerst bij handel en import. Zelf bier brouwen kwam moeizaam op gang. Voornamelijk omdat we in die tijd genoeg hadden aan bier uit het buitenland, vooral Duitsland. Bovendien was de kwaliteit ervan beter dan de onze. Het credo ‘drink met mate’ gold destijds nog niet: zo werd er vermoedelijk tussen de 250 en 400 liter bier per persoon per jaar gedronken, ook door kinderen. Echter niet met het percentage zoals we dat nu kennen, maar in verdunde vorm. 

Pas in de zestiende en zeventiende eeuw beleefde Amsterdam een gouden eeuw wat betreft bierbrouwen. Het water was niet zo goed drinkbaar als nu, en om te voorkomen dat mensen er ziek van werden ging men bier brouwen. Amsterdam bleef daarnaast het middelpunt van de bierhandel. Tijdens de bouw van de Noord/Zuidlijn werden restanten gevonden uit die tijd. Zo groef men een bierkruik op die gedateerd werd aan het einde van de zestiende eeuw. Er kwam aan de gouden (bier)eeuw een eind en na een tijd van tegenslag in bierland – jenever, koffie en thee werden veel liever gedronken – steeg de populariteit van bier halverwege de negentiende eeuw opnieuw. Brouwerij Heineken werd opgericht en vestigde zich op de Stadhouderskade. Van de hedendaagse populariteit kon men destijds alleen maar dromen.

Bierneologismen en kleurrijke flesjes

Niet alleen Heineken wordt beschouwd als een Amsterdamse brouwerij. In de afgelopen jaren schieten nieuwe brouwerijen als paddenstoelen uit de grond. Brouwerij ’t IJ, gevestigd in Amsterdam-Oost, is een van de kleine grote namen onder de speciaalbierbrouwerijen. De brouwerij werd in 1985 opgericht met als doel het Belgisch speciaalbier naar Nederland te halen. Tegenwoordig wordt in vrijwel iedere supermarkt in de stad het populaire IJwit, Zatte, Natte en het IPA-biertje verkocht, en op geen enkele Amsterdamse tap (voor zover ik weet) ontbreekt het bier van deze brouwer. 

De naam Oedipus wordt door de meesten misschien niet meteen met bier geassocieerd, maar door het kleurrijke flesje is het een opvallende verschijning in het bierschap. Opgericht in 2011 is het nog maar een jonkie onder de brouwerijen. Toch weet het bedrijf liefhebbers te verblijden met een diversiteit aan smaken en bierneologismen als ‘Mannenliefde’ en ‘Polyamorie’. Haar kleurrijke website geeft daarnaast een prachtig inkijkje in het brouwproces. Hierover gesproken: Brouwerij Poesiat en Kater (Amsterdam-Oost) geeft eveneens een kijkje achter de schermen in hun brouwerij. In het gelijknamige café worden biertjes getapt uit de brouwerij ernaast, waar de nieuwsgierigen een kijkje kunnen nemen. 

Toch zijn niet alle nieuwe brouwerijen zo modern als ze lijken. Zo maakt brouwerij Lowlander gebruik van kruidenmengsels uit de VOC-tijd. Kruidenexpert Jacob Hooy maakte in 1743 de recepten die nu voor dit oernieuwe bier worden gebruikt. Ook hier aan grafische pluspunten geen gebrek; de flesjes zijn een lust voor het oog. 

Veel Amsterdamse brouwerijen geven rondleidingen, zo ook brouwerij Troost. Troost is gevestigd op drie locaties verspreid door de stad, waarvan de vestiging in de Westergasfabriek de mooiste is. De fabriek in het westen van de stad werd aan het einde van de negentiende eeuw gebouwd en is nu voor velen een fijne plek om bijeen te komen en een biertje te drinken. De coronacrisis heeft dit helaas bemoeilijkt en de tap staat al maanden niet meer onder druk van al het goudgeels wat de stad brengt. Hopelijk brengt 2021 ons betere tijden met volop gelegenheid om de nog onontdekte biertjes te proeven in een van onze favoriete cafés.