Tekst /// Sonja Buljevac Beeld /// Bert Slenders
Sommige talen zijn inherent sexy. De meest banale woorden klinken plotseling mysterieus en intrigerend als ze door een native speaker in het Frans of het Italiaans worden uitgesproken. Voor het Nederlands geldt dat betreurenswaardig genoeg niet. Dat blijkt maar weer uit een van onze meest bekende eufemismen voor het bedrijven van de liefde: ‘Daar zou ik wel eens een beschuitje mee willen eten.’
In het Woordenboek voor Populair Taalgebruik op Ensie.nl staat ‘een beschuitje met iemand willen eten’ als volgt gedefinieerd: ‘Met iemand eens een dag of een nacht willen doorbrengen; meer specifiek: seks willen hebben.’ De oorsprong van deze uitdrukking ligt, hoe kan het ook anders, bij de marketing. Beschuitfabrikant Bolletje lanceerde begin jaren negentig een tweetal reclames waarin de uitspraak voor het eerst geïntroduceerd werd. De opzet was voor beide reclames hetzelfde: twee aantrekkelijke jonge vrouwen zitten giebelend op een terras met een glaasje rode wijn. Elke man die voorbijkomt ondergaat een uitgebreide keuring, totdat de ene vriendin met een ondeugende glimlach tegen de andere zegt: ‘Dáár zou ik wel eens een beschuitje mee willen eten.’
Het is een vaststaand feit in de reclamewereld: sex sells. Dit geldt zelfs voor een rol beschuit, zo ongeveer het minst opwindende product in de supermarkt (met uitzondering van die yoghurtjes die je darmflora stimuleren). Dat een bloedmooi model de etenswaar aanprijst op tv is te begrijpen. Maar waarom hebben Nederlanders de uitspraak die Bolletje verzon om naar seks te verwijzen zo vanzelfsprekend overgenomen?
Als metafoor is de kwaliteit van de uitdrukking twijfelachtig. Daarvoor moet er namelijk een overeenkomst zijn tussen het beeld dat de metafoor vormt en datgene waar het naar verwijst. Wat de overeenkomsten zijn tussen ‘de daad’ en een droog, afbrokkelend beschuitje mag je zelf invullen, maar aantrekkelijk klinkt het in elk geval niet.
Een metonymisch verband is misschien duidelijker aan te tonen. Hierbij moet de beeldspraak zich op de een of andere manier verhouden tot de werkelijke kenmerken van datgene waar het naar verwijst. De enige associatie die eventueel te ontdekken valt tussen beschuit en seks, is dat je geliefde na een passievolle nacht een ontbijtje voor je klaarmaakt. Op zich een logische associatie, behalve dat beschuit niet bepaald een romantische maaltijd is. Bovendien vindt het ontbijt, als het goed is, pas ná het moment suprême plaats, maar de uitdrukking verwijst eerder naar de daad zelf. Ook dit verband is dus niet ijzersterk. Waarom juist dit beeld dan zo is blijven plakken bij het Nederlandse publiek, blijft een raadsel.
Maar hierbij toch nog een tip: wil je indruk maken op je partner, scharrel of onenightstand, bak dan gewoon wat croissantjes af.
Babel Magazine 