Flierefluiten

De Nederlandse taal barst van de mooie, vreemde, bijzondere en wanstaltige woorden en uitdrukkingen. Elke maand pluist Babel er één uit, met deze maand een pleidooi om meer te flierefluiten. 

Tekst: Max Rensink /// Beeld: Bob Foulidis

Het woord ‘flierefluiten’ vind ik een bijzonder woord. Een flierefluiter is volgens de Van Dale in de eerste plaats een nietsnut, maar ik denk dat we een meer positieve betekenis van flierefluiten kunnen gebruiken. Als ik het woord ‘flierefluiter’ hoor, dan denk ik aan iemand die zorgeloos door het leven gaat, die zich nergens druk om maakt en die niet bezig is met het bereiken van vooraf gestelde doelen. 

Volgens het Meertens Instituut, dat de Nederlandse taal en cultuur bestudeert, komt het woord waarschijnlijk van ‘vlierfluiten’: het maken van een fluitje van vliertakken. Het is mooi dat het ‘vlierfluiten’, flierefluiten is gaan heten. Ik stel mij voor dat kinderen vroeger als tijdverdrijf een fluitje van vlierhout maakten en er vervolgens maar wat op los speelden, in plaats van hun huiswerk te maken. Die gedachte stelt me gerust: niet alleen bracht het de kinderen plezier en uitten zij zich creatief door het vervaardigen van het fluitje, ze hielden zich ook bezig met muziek. Hier past ‘zorgeloos’ beter bij dan ‘nietsnut’, toch?

Bij het woord flierefluiter denk ik ook aan de uitvreter van Nescio: uitvreter Japi beweegt zich zorgeloos door het leven. Japi wordt niet voor niets ‘de uitvreter’ genoemd – hij leeft van het geld en de hulp van anderen – maar hij is ook een flierefluiter. Hij doet namelijk niets wat hij niet wil doen. Tegenwoordig zijn wij zo gefocust op productiviteit en het bereiken van onze doelen, dat we misschien wel vergeten om af en toe net als Japi te niksen en daarbij te genieten van dat niksen: om te flierefluiten.

Een flierefluiter wordt ook omschreven als iemand die ‘zinloos’ handelt, maar dat vind ik een paradoxale omschrijving. Juist het zinloze geeft de handeling weer zin: want waarom moet je altijd vooruit? Juist af en toe iets doen waar ogenschijnlijk niks nuttigs uit ontstaat, is heel gezond. Misschien kan het woord ‘nietsnut’ in plaats van een belediging een compliment worden?

De naam ‘De Flierefluiter’ is overigens wijdverspreid: er zijn scholen, speeltuinen en cafés die zo heten. Er is zelfs een lampenzaak die deze naam draagt. In speeltuin De Flierefluiter in Raalte (Overijssel) is er naast een overdekte kinderspeeltuin, een waterpark en een camping, een heus babyparadijs te vinden. Het schoollied van Montessori basisschool De Flierefluiter in Zwaag (Friesland) gaat als volgt: ‘Flieh, Flah, Flierefluiter. Onze school is fijn. We leren hier dat veren best verschillend mogen zijn.’ Het lijkt me dat deze school ook een positieve invulling geeft aan het woord flierefluiter; zij zien hun leerlingen niet als nietsnutten, maar als zorgeloze jonge mensen.