De media heeft de afgelopen maanden veel over de verschillende initiatieven in de Bijlmerbajes bericht. Toch werd een groot onderdeel van de voormalige gevangenis hierin steevast vergeten: Hoe gaat het er aan toe in het gevestigde asielzoekerscentrum?
[Auteurs] Alrun Bernhard en Andrea Huntjens // [Beeld] Sietske Arnoldus
Toen het asielzoekerscentrum van Amsterdam zich pakweg een jaar geleden vestigde in de voormalige Bijlmerbajes, stuitte dit op een hoop weerstand. Een gevangenis zou niet de geschikte plek zijn om mensen met een oorlogstrauma te huisvesten: er hingen tralies voor de muren, er stond een metershoge omheining rond het complex en de enige mogelijkheid om buiten te komen, was via de luchtplaats: een grijs, afgesloten plein. De voormalige gevangenis heeft zich in een mum van tijd echter ontpopt tot creatieve broedplaats. De plek is – behalve voor asielzoekers – ook bedoeld voor Amsterdammers. De stigma’s van het gevangenisverleden die eerder nog tegen het complex werkten, worden nu in diens voordeel gebruikt. Zo organiseert Bijlmerbajes Events het spel ‘Wie is de foute cipier?’ – een gevangenis-upgrade van het televisieprogramma Wie is de mol? – en kun je uit een cel ontsnappen in de escaperoom. ‘Er is hier zo veel te doen, dat ik niet eens weet wat er allemaal aangeboden wordt’, vertelt bewoner Yemane ons.
Als je tussen de tralies door kijkt, heb je best een mooi uitzicht van Amsterdam
Hij is gevlucht uit Eritrea en woont inmiddels negen maanden in Amsterdam . Zijn dagen brengt hij door met het leren van Nederlands en het doen van vrijwilligerswerk in het centrum. Voor Yemane voelt de bajes niet meer als een gevangenis en ook de tralies ziet hij nauwelijks nog. Toch schemert de geschiedenis overal door. We zien de namen van oude gevangen in de muur gekrast staan en treffen hier en daar een kogelgat in de ramen. Hoezeer er ook met kleurige verf en Perzische tapijtjes te werk is gegaan, de oorspronkelijke functie van het gebouw blijft zichtbaar: het was de bedoeling dat mensen hier niet uit konden.
Nederlandse les in de Kalverstraat
Een gids neemt ons mee naar een van de torens waar de bewoners verblijven. In een lange gang bevinden zich aan weerszijden rijen cellen, allen identiek. Als je tussen de tralies door kijkt, heb je best een mooi uitzicht van Amsterdam. Een cel is niet veel groter dan de gemiddelde studentenkamer: je vindt er een bed, bureau en een kleine badkamer. Hier verblijven voornamelijk alleenstaanden, de gezinnen slapen in grotere kamers die zich in voormalige kantoren bevinden. De kinderen die alleen naar Nederland gekomen zijn, worden samen opgevangen en onderwezen in het azc. De lange gang op de begane grond, die liefkozend ‘de Kalverstraat’ wordt genoemd, leidt naar de lokalen voor Nederlandse les, de bioscoop, de kapper en de polikliniek. Door de ramen kun je de luchtplaats zien, naast het basketbalveldje is een speeltuintje aangelegd. Een opblaasbaar luchtkasteel steekt met zijn vrolijke kleuren fel af tegen de omringende grijze muren. Zolang je je binnen deze muren bevindt, heb je het idee even afgezonderd van de wereld te zijn. Dat is ook het beeld dat dit asielzoekerscentrum opwekt: hoewel het zich binnen de ring van Amsterdam bevindt, is het een dorpje op zich. Binnen deze muren lijkt het er vreedzaam aan toe te gaan: een homobelangenvereniging vertelt ons hoe ze cocktailevents organiseren voor LGBTQ+-bewoners die wegwijs willen worden in de Amsterdamse gay scene en hulp of een gesprek nodig hebben. Ook zet Vluchtelingenwerk Nederland zich in voor het welzijn van de bewoners. Waar je van buiten vooral grijze torens ziet, is het van binnen een hechte gemeenschap. Ondanks de culturele omslag die hier heeft plaatsgevonden, wordt de Bijlmerbajes binnenkort weer teruggenomen door Amsterdam. De gevangenis staat te koop en op geheel Amsterdamse wijze zullen de voormalige cellen omgebouwd worden tot nieuwbouwappartementen. Alleen op de vraag wat er vervolgens met de vijfduizend huidige bewoners zal gebeuren, kan niemand ons antwoord geven.
Babel Magazine 