Als een droom

Het gebruik van lachgas onder jongeren lijkt de afgelopen jaren explosief te zijn toegenomen. Het wordt steeds duidelijker dat het middel niet zo onschadelijk en onschuldig is als aanvankelijk werd gedacht. Om erachter te komen welke ervaringen schuilgaan achter zo’n ballonnetje ga ik in gesprek met een lachgasgebruikster.

Teskt door: Robin Phoelich // Beeld: Imke Chatrou

‘Op het festival waar ik was, werden enorme lachgasballonnen verkocht, veel groter dan zo’n normale verjaardagsballon. Ik kon deze niet met één hand vasthouden. Zonder dat ik het doorhad, liet ik de hele ballon leeglopen. Ik heb nog nooit met welke drugs dan ook aliens gezien, maar ik keek om me heen en iedereen die ik zag, was veranderd in een alien. Groene, stereotype aliens. Achteraf hoorde ik van mensen dat ik bijna flauwviel, dat mijn ogen constant wegdraaiden en ik ernstig trilde, maar op dat moment had ik daar geen enkel benul van.’

Ik keek om me heen en iedereen die ik zag was veranderd in een alien

Dit vertelt de 24-jarige Lydia* opgewekt tijdens ons gesprek over lachgaservaringen. Ze studeert aan de Universiteit Leiden en gebruikt tegenwoordig voornamelijk cannabis. Er is recentelijk steeds meer te doen over de opkomst van lachgas als populaire drug, terwijl er nog relatief weinig bekend is over het middel. De instelling voor verslavingszorg Jellinek beschrijft het effect in essentie als een korte roes die lichtelijk psychedelisch kan zijn. Deze beschrijving is echter inwisselbaar met die van vele andere (hard)drugs. Niet alleen uit dit gesprek, maar ook uit verschillende beschrijvingen van gebruikers online, wordt duidelijk dat er een soort van ‘esoterische’ kennis bestaat over de intensiteit van de ervaringen die het middel teweeg kan brengen.

Ballonnetje voor de gezelligheid 

‘Ik gebruikte het voor het eerst in het park. Een vriendin van mij had het meegenomen. Ik herinner me vooral dat we in lachen uitbarstten en dat het allemaal erg grappig was.’ Dit was niet de eerste keer dat Lydia verdovende middelen gebruikte: ‘Inmiddels heb ik bijna alles wel geprobeerd, behalve de junkiedrugs.’ Het gesprek komt langzaam op gang, omdat Lydia moeite heeft om alle herinneringen over drugs te duiden en te plaatsen. ‘Ik probeer nu aan lachgaservaringen in het bijzonder te denken, maar ik heb zoveel lijpe drugbelevenissen’, zegt Lydia lachend.

Net zoals veel gebruikers zagen Lydia en haar vrienden lachgas als een relatief onschuldige drug. Er waren tijden dat ze het altijd gebruikten als ze afspraken, soms dagelijks. Daarnaast gebruikten ze het vaak op feestjes in combinatie met andere drugs. ‘Het ging eigenlijk wel bij de gezelligheid horen.’ Vrij snel wordt duidelijk dat Lydia lachgas anders duidt dan de meeste (hard)drugs. ‘Het is toch wel echt anders dan de meeste verslavende drugs. Het was nou nooit dat ik ‘s ochtends opstond en dacht: laat ik eens een ballonnetje nemen. Als je het niet gebruikt hebt is dat wel prima, maar als je het eenmaal hebt gehad, wil je meer’, legt Lydia uit. Aanvankelijk bleef het aantal ballonnen beperkt tot een relatief acceptabel getal, maar dit veranderde al snel met de toenemende beschikbaarheid van het middel. ‘Eerst haalden we kleine doosjes bij de Blokker, dan gebruikten we maar een paar ballonnen per keer. Maar later haalden we voor festivals bij de Makro dozen met vijftig patronen, en die gingen zeker wel op.’

Het was nou nooit dat ik in de ochtend dacht: laat ik eens een ballonnetje nemen

In combinatie met harddrugs 

Hoewel het regelmatige gebruik van lachgas voor de gezelligheid al problematisch lijkt, liep Lydia’s gebruik verder uit de hand in combinatie met andere harddrugs. ‘We hadden LSD op en besloten om lachgas erbij te nemen. We waren op een festival, maar hadden een rustig plekje in de natuur opgezocht. Op het moment dat ik de ballon nam voelde het alsof deze met mij samensmolt. Vanaf dat moment leek ik vast te zitten in een flashback naar twee dagen eerder. Deze herhaalde zich alsmaar opnieuw. Ik wist even niet wat ik moest doen, want ik kreeg sterk het gevoel dat ik er niet uit kon komen. Toen knipte ik met mijn vingers en leek de hele wereld stil te staan, voordat het beeld uiteenspatte als een spiegel die brak. Over dit beeld heen verschenen panterprintpatronen in neonkleuren.’ Lydia voegt daaraan toe dat deze ervaring voor haar symbool staat voor zowel de fijne als onprettige of beangstigende belevenissen van lachgas. ‘Het versterkt het effect van psychedelica aanzienlijk, het intensiveert de ervaring. Tijd ervaar je dan als een loop, of het gaat juist ontzettend traag.’

Later in ons gesprek maakt Lydia duidelijk dat ze een onderscheid maakt qua ervaring van het gebruiken van alleen lachgas en het gebruiken van lachgas in combinatie met andere drugs. ‘Ik zou het niet zomaar een trip noemen als je een ballon nuchter of semi-nuchter neemt. In combinatie met psychedelische middelen zeker wel.’ Lydia vertelt dat dit wel veranderd is na de vele combinaties van psychedelica en lachgas. Als ze nu lachgas neemt, ervaart ze opnieuw psychedelische trips. 

Naast het combineren van lachgas met conventionele psychedelische middelen zoals LSD en truffels, nam Lydia het ook met 2c-b, MDMA en ketamine. ‘Bij combinatie van lachgas en ketamine voelt het bijvoorbeeld alsof je been op een andere plek aan je lichaam vastzit. Ook out-of-body experiences heb ik daarmee gehad, alsof ik boven mijn lichaam aan het zweven was.’ Lichamelijke sensaties ervaarde ze ook bij de combinatie van lachgas met MDMA. ‘Ik heb weleens van mensen gehoord dat het leek alsof ik aan het klaarkomen was. Ik heb met vriendinnen ook vaak genoeg lang liggen kreunen na het nemen van een ballon, zo sterk was die lichamelijke sensatie’, aldus Lydia.

Kortetermijnverslaving

Waarom en hoe lachgas verslavend werkt, tot op het punt dat er vijftig patronen gebruikt worden, is voor Lydia moeilijk te duiden. ‘Mogelijk is het toch iets van een kortetermijnverslaving: ik denk omdat er in mijn perceptie van het middel nooit een werkelijk piekmoment bestaat binnen een lachgastrip, wat bij andere drugs overigens wel zo is. Daarnaast onthoud je de trip bijna niet, tenzij het heel intens is. Dit draagt ook bij aan het blijven gebruiken’, legt Lydia uit. Tot voor kort werd er gedacht dat lachgas niet verslavend is, maar het wordt steeds duidelijker dat dit wel het geval is. Alleen is er weinig informatie over te vinden, evenals over de effecten. ‘Er is bijna altijd, als je het gebruikt, iets dat we het “lachgasgeluid” noemen. Een zoem in je hoofd, misschien wel een soort van kortsluiting’, oppert ze lachend. ‘Maar waarschijnlijk hoor je deze buzz in je hoofd omdat je gaat flauwvallen.’ Flauwvallen is een vaak gerapporteerd effect, en ook Lydia heeft dit meermaals ervaren. ‘Ik herinner me dat ik een ballon nam en blijkbaar out ging, want toen ik bijkwam hielden allerlei mensen me overal vast. Ik schrok echt heel erg, want zelf had ik niks door’.

De mate waarin flauwvallen zich voordoet ligt deels aan de manier waarop het middel gebruik wordt. Jellinek stelt dat je ‘iedere teug lachgas moet afwisselen met een teug zuurstof’ en je niet je neus dicht mag houden. ‘Ik weet niet meer wie het heeft bedacht, maar op gegeven moment gold de regel dat je tussendoor geen zuurstof mocht inademen. Je moest zo veel mogelijk lucht terugblazen in de ballon, en telkens opnieuw dezelfde lucht inademen tot je niet meer kon. Maar dat had je eigenlijk nooit door, want op dat moment vloog de ballon uit je hand of mond’, legt Lydia uit. ‘Omdat je met lachgas out gaat, of in ieder geval op het randje daarvan zit, ben je je niet bewust van wat er gebeurt. Dit onderscheidt het ook echt van de meeste andere drugs, en zorgt waarschijnlijk voor dat eeuwige meer blijven nemen en daarmee alsmaar meer grenzen opzoeken.’

Tripreports en mystiek 

De psychedelische ervaringen en ongrijpbare dimensies van lachgas, zoals beschreven door Lydia en talloze tripreports online, lijken niet tot de algemene kennis over het middel te behoren. Zo wordt er bijvoorbeeld in tripreports gerapporteerd het sterke gevoel te ervaren ‘alles te begrijpen’. ‘Je denkt inderdaad alles te begrijpen op het moment dat je in die beleving zit, totdat je bent bijgekomen. Dan begrijp je het toch weer niet. Dan neem je er nog eentje. Het gaat veel te snel om te bevatten, het is echt iets ongrijpbaars’, verheldert Lydia. Weer een andere gebruikster rapporteert dat bij elke lachgaservaring opnieuw dezelfde beangstigende man verschijnt en zij deze man zelfs in haar lichaam ervaart. ‘Een vriendin van mij had altijd dat soort verhalen in de trip en gaandeweg raakte ze er steeds meer van overtuigd dat ze met iedere ballon die ze nam verder in het verhaal zou komen, en uiteindelijk tot een resolutie of antwoord’, vult Lydia aan. Zij heeft zelf echter geen psychotische verschijnselen of waanbeelden ervaren. ‘Ik herinner mij wel een keer dat ik lachgas nam terwijl ik alleen was. Ik nam de ballon en pas toen ik weer sprak realiseerde ik mij dat ik alleen was. Want tijdens de trip zag ik drie andere mensen, die allemaal ook mij waren.’

Ondanks de gelijkenissen die lachgas heeft met conventionele psychedelische middelen, verschilt het er volgens Lydia toch ook echt van. ‘Met psychedelica kijk je als het ware met een ander oog. Bij lachgas zijn het meer de gedachtespinsels en beelden uit je brein die op rare manieren samenkomen en samenhangen, eigenlijk zoals een droom.’ Toch is psychedelica op een manier onlosmakelijk verbonden met lachgas. ‘Sinds ik het heb gebruikt in combinatie met LSD, is de ervaring die voortkomt van die specifieke combinatie altijd opnieuw merkbaar geweest bij het nemen van lachgas. Het is veel ‘getripter’ dan dat het vroeger was. Het lijkt wel alsof lachgas een soort geheugenkaart heeft in je hoofd. Als je het gebruikt wordt dat allemaal tegelijkertijd geactiveerd. Dan krijgen de herinneringen van de voorgaande trips samenhang met de huidige.’ Dit ‘geheugenkaarteffect’ wordt ook door een aantal gebruikers online beschreven. Sommige gebruikers ervaren deze bovengenoemde fenomenen als zingevend of spiritueel. Ook andere spirituele fenomenen zoals contact met ‘God’ of de ego death − het ervaren van het verlies van het ego, ofwel van het ‘zelf’ − worden gerapporteerd. 

Het lijkt wel alsof lachgas een soort geheugenkaart heeft in je hoofd.

Inmiddels gebruikt Lydia geen lachgas meer. ‘Achteraf gezien vind ik het echt een harddrug. Het was gewoon zo verslavend op specifieke momenten, telkens opnieuw die rush willen ervaren. Achteraf kijk ik terug op die momenten en besef ik me dat het best wel heftig was. Soms gebruikten we het de hele dag op festivals. En ook als ik me nu bedenk hoe we ermee omgingen: we namen het altijd mee naar allerlei plekken omdat we het moesten hebben. Soms smokkelden we het ook naar binnen op festivals en anders gingen we naar de auto om het te gebruiken. Dat vind ik nu wel heel heftig. Het heeft veel momenten en gebeurtenissen gevormd en gedomineerd, terwijl dat niet was hoe ik me de dag of avond had voorgesteld’, reflecteert Lydia. Achter de ervaring van een lachgasballon lijkt een hele wereld van psychedelische ervaringen te schuilen. De belevenis is veelzijdiger en variabeler dan men denkt. En of het nou werkelijk een ongrijpbare mystieke ervaring omvat, zoals sommigen beweren, of dat je simpelweg ‘tript’ op de acrobatiek van je hersenen terwijl het lichaam vecht om niet flauw te vallen, blijkt het middel net zo onschuldig of niet onschuldig als ieder ander (psychedelisch) verdovend middel. 

*De naam Lydia is gefingeerd op het verzoek van de geïnterviewde. Echte naam bekend bij de redactie. 

Zoek je een interessante manier om meer te weten te komen over lachgas en mystieke ervaringen? Sla er dan het boek The Varieties of Religious Experience van William James op na. De elite van de negentiende eeuw gebruikte lachgas immers massaal.