Tekst /// Sarah Groeneweg Beeld /// Imke Chatrou
Ik was twaalf en zat in het gras naast de atletiekbaan. Na een gesprek met mijn beste vriendin over het al dan niet scheren van onze benen (zij deed het al – ik nog niet), maakten we een foto. Vier benen tussen hoog gras en madeliefjes, met op de achtergrond de atletiekwedstrijd waar wij ons aan hadden onttrokken. Ik plaatste de foto op mijn kersverse Instagramaccount met zeven volgers, en de eerste like kwam binnen een paar minuten. Zo begon een stroom foto’s van Starbucks-frappuccino’s (zelfs in de winter), ongemakkelijke selfies en lachwekkende opstellingen met vriendinnengroepjes, die door de jaren heen langzaam veranderde in geposeerde spiegelselfies en vakantiekiekjes. Hoewel het type foto’s veranderde hadden ze acht jaar lang een gemene deler: ik dacht er onwijs veel over na en was me hyperbewust van hoe ze mijn feed beïnvloedden. Tot een jaar geleden, toen ik mijn Instagramaccount permanent verwijderde.
Om eerlijk te zijn was het verwijderen van mijn Instagramaccount een vrij impulsieve beslissing, al schoot het idee al een tijdje sporadisch door mijn hoofd. Ik had online colleges en werkte aan mijn scriptie, maar merkte dat ik uren van mijn dag verspilde aan doelloos scrollen op mijn for you page. Af en toe probeerde ik een paar dagen uit te loggen, maar de verleiding was steeds te groot en ik logde snel weer in. Het was door de jaren heen echt een verslaving geworden. Tot ik op een willekeurige avond besloot dat ik wilde ervaren hoe het was: een leven zonder Instagram. Zonder iemand iets te vertellen verwijderde ik mijn account.
Mijn bevindingen
Na ongeveer een week kreeg ik het eerste appje van iemand die het had opgemerkt. Ze vroeg of er iets aan de hand was, en of ik haar had geblokkeerd. De meeste mensen merkten het echter niet op totdat ik het ze vertelde. Dat was al een eerste leermoment: we zijn zo druk met onze eigen pagina’s en onze eigen posts, dat we het niet eens merken als een van onze beste vriendinnen haar Instagram verwijdert. En niemand kijkt naar jouw profiel op de manier zoals jij dat doet.
FOMO is geen ding meer als je geen idee hebt wat je mist
Vanaf dat moment begon ik ook in gesprekken te merken dat er iets was veranderd. Waar het eerst vanzelfsprekend was dat ik wist dat een vage kennis in Barcelona was geweest, of een studiegenoot een optreden had georganiseerd, had ik nu geen idee. Het voelde als een grote opluchting – wat heerlijk om niet door te hebben wat jan en alleman aan het doen is. FOMO is geen ding meer als je geen idee hebt wat je mist. Iedereen heeft een mening over ‘influencers’ en de manier waarop zij het zelfbeeld van jongeren beïnvloeden, maar in die eerste maanden zonder Instagram ben ik erachter gekomen dat ik nog wel het meest beïnvloed werd door de mensen die ik volgde: mensen die elke week een feestje hadden, op leuke vakanties gingen, de ‘leukste huisgenoten ooit’ hadden, of een jaloersmakende band met hun broertjes en zusjes. Na het verwijderen van mijn account was ik volledig gefocust op mijn eigen leven en dat van de mensen die het dichtst bij mij staan. Als ik iets van anderen wilde weten, moest ik dat aan ze vragen. Dat ging ik dus ook meer doen. Ik had meer aandacht voor de dingen om mij heen, want ik had geen toegang meer tot een online wereld waarin ik iedereens leven kon bekijken.
Ik gebruikte captions, goede hoeken en perfecte momenten om beelden van mezelf te cureren die voldeden aan het karakter dat ik wilde uitstralen
Ik kon hierdoor ook mijn relatie met social media van een afstandje bekijken. Ik realiseerde me dat ik altijd nadat ik iemand had ontmoet, die persoon meteen opzocht op Instagram om een beeld van diegene te vormen. Aan de hand van de foto’s kreeg ik dan een idee van wat voor een persoon iemand was: foto’s die zorgvuldig waren uitgekozen, met onderschriften waar altijd meer over nagedacht is dan je denkt. Dat weet ik, omdat ik het zelf ook altijd zo deed. Ik gebruikte grappige captions, goede hoeken en perfecte momenten om beelden van mezelf te cureren die voldeden aan het karakter dat ik wilde uitstralen. Ik maakte een soort online portfolio voor de rest van de wereld. Het voelt bevrijdend dat mensen nu geen beeld meer van mij kunnen vormen aan de hand van mijn Instagramaccount, maar dat ze dit pas kunnen doen als ze mij hebben ontmoet. Ook andersom is het fijn: als ik nu iemand ontmoet kan ik diegene niet meer vergelijken met de verwachting die ik had aan de hand van hun profiel. Negen van de tien keer kwam dat karakter namelijk niet overeen met de werkelijkheid. Ik ben bang dat ik niet de enige ben voor wie dit geldt en vind dan ook dat we minder afhankelijk zouden moeten zijn van social media als het gaat om het uiten van onze persoonlijkheid – en ook bij het beoordelen van anderen.
Hypocrisie en nadelen
Stiekem ben ik toch een beetje een hypocriet. Ik heb een paar maanden geleden namelijk een nieuw account aangemaakt, onder een schuilnaam. Ik volg alleen mijn beste vrienden, en zij mij. Sporadisch log ik in om te kijken naar hun profielen en om wat willekeurige, ongeposeerde foto’s uit mijn leven te plaatsen. Ik merkte namelijk dat ik een plek miste waar ik al mijn dierbaarste mensen tegelijk kon bereiken. Ook verlangde ik ernaar om weer eens mijn lievelingsartiesten op te zoeken. Dit laat meteen de nadelen zien van een Instagramloos leven, want die zijn er zeker. Hoewel het heerlijk is om niet meer te weten wat Pieter van de middelbare school heeft geluncht vandaag, is het jammer dat ik daardoor ook kiekjes uit het leven van mijn beste vrienden miste. Maar vooral besefte ik dat ik prachtige kunstwerken en gedichten had gemist op deze manier. Instagram kan namelijk ook als een portfolio dienen in een positieve zin: kunstenaars delen hun werken en schrijvers hun gedichten. Artiesten plaatsen filmpjes waarin ze dansen of zingen. In die zin is Instagram een medium geworden voor performance, in de breedste zin van het woord. Natuurlijk is het daarnaast ook een medium waar minderheden elkaar kunnen vinden en activistische bewegingen zichzelf een stem kunnen geven. Ik zal er dus zeker niet voor pleiten dat Instagram opgedoekt moet worden.
Toch vind ik dat iedereen zijn of haar account eens een maand op non-actief zou moeten zetten. Je komt er in die dertig dagen niet alleen achter wie het überhaupt doorheeft dat je niet meer online bent, maar ook dat het heerlijk is om even te ontsnappen aan de constante show van iedereens leven. Je houdt hierdoor tijd over voor dingen die normaal voorbijgaan in de waan van de dag: de krant lezen, mediteren, of gewoon even helemaal niks doen. Door afstand te nemen van social media kom je dichter bij jezelf en de mensen om je heen. En heel misschien wil je het na die maand wel nooit meer anders.
Babel Magazine 