Tekst /// Afra van Ooijen Beeld /// Bert Slenders
Tijdens de oorlog in Syrië kwam er een enorme drugsproductie op gang die bijdroeg aan de financiering van de oorlog. Sterke amfetaminepillen genaamd ‘captagonpillen’ droegen niet alleen bij aan de oorlogseconomie, maar zouden volgens The Washington Post de jihadisten omtoveren tot geduchte superstrijdkrachten. Onder invloed van deze pillen waren slaap en eten onnodig en overheerste een euforisch gevoel van onoverwinnelijkheid dat in combinatie met afgevlakte emoties leidde tot waanzinnige daden. Het is slechts een van de vele voorbeelden waarin drugs en oorlog elkaar hebben gevonden. Dit essay duikt de geschiedenis in van drugsgebruik in oorlogen.
De combinatie van oorlog en drugsgebruik wordt vaak geassocieerd met de ‘War on Drugs’ waarmee het geheel aan anti-drugsmaatregelen van de Amerikaanse overheid wordt bedoeld. Dat drugsgebruik en oorlogvoering al eeuwenlang hand in hand gaan is echter een onderbelicht fenomeen. Van de oudheid tot het heden schuwen soldaten niet weg van het gebruik van verdovende middelen om zo beter te kunnen presteren en angsten te kunnen onderdrukken. Het idee dat soldaten vaak volledig uit hun dak ten strijde trekken zet oorlogvoering in een heel ander perspectief. Hoewel echt niet alle soldaten drugsgebruikers zijn kun je je toch afvragen of het gebruiken van verdovende middelen niet een begrijpelijke manier is om aan de reële gruwelijkheden van oorlog te ontsnappen. Zonder daarover enig moreel oordeel te vellen zal ik deze geschiedenis induiken.
Het begon al bij de Griekse en Romeinse troepen die tijdens hun oorlogen grote hoeveelheid alcohol zouden consumeren. Homerus schreef meermaals over hoe er tijdens de Trojaanse oorlog vaak gezamenlijk alcohol geconsumeerd werd door de troepen om de pijn te verzachten na geleden verliezen. Dit was echter niet om de reden die je zou denken, want ondanks dat de Grieken hun wijngod Dionysos vereerden werd het niet gewaardeerd om buitensporig te drinken. De beruchte strijdlustige Spartanen werd met de paplepel ingegoten dat dronkenschap iets was om je voor te schamen. Vervolgens waren de Romeinen aan de beurt. Zij bevoorraadden hun legioenen met een drankje genaamd posca, een goedkope variant van wijn aangelengd met azijn en kruiden. De keuze voor deze alcoholische versnapering als go-to drankje was niet om het legioen te laten lallen en brallen, maar had een praktische reden. Posca was namelijk een veiligere en gezondere drankkeuze dan het in die tijd kwalitatief slechte water. Alhoewel excessief drinken ook in het oude Rome geen deugd was kwamen er wel schandalen voor. In 97 voor Christus werd een Romeins legioen bijvoorbeeld zo dronken dat ze vergaten het kamp te bewaken en vervolgens afgeslacht werden. Het alcoholgebruik van de Griekse en Romeinse legers had dus een meer praktische functie, de effecten van alcohol waren niet bevorderlijk voor de oorlogvoering en daarom kwamen excessen weinig voor.
Van de oudheid tot het heden schuwen soldaten het gebruik van verdovende middelen niet om beter te presteren en angsten te onderdrukken.
Pas in de middeleeuwen lijkt het gebruik van verdovende middelen een nieuw doel te krijgen. De plundertochten van de Vikingen hebben een mythische status in ons historisch bewustzijn, maar dat de Vikingen deze invasies mogelijk uitvoerden onder invloed van psychedelica is pas beter bekend sinds de Netflix serie ‘Vikings: Valhalla’. Lange tijd werd gezegd dat de Vikingen paddo’s innamen voor hun plundertochten, maar vandaag de dag wordt dat vooral gezien als een mythe. De Vikingkrijgers genaamd ‘Bersekers’ bleken wel psychedelica tot zich te nemen, maar dan in vorm van een bepaald soort kruiden. Deze kruiden dreef hen in een staat van extase en delirium, die hun agressiviteit versterkte en hun grenzen deed vervagen.
Dat de Verenigde Staten momenteel met een opioïde-epidemie kampen is wel bekend. Alleen al vorig jaar stierven er meer dan 100.000 mensen aan een overdosis. De eerste Amerikaanse opioïde epidemie begon tijdens de Amerikaanse burgeroorlog. Volgens het prijswinnende onderzoek uit het doctorale proefschrift van de historicus Jonathan S. Jones 2021 waren er rond 1890 honderden duizenden Amerikanen verslaafd aan opiaten, waarvan het overgrootste deel bestond uit veteranen die in aanraking waren gekomen met opium en morfine tijdens de oorlog. De in drugs gespecialiseerde historicus, David T. Courtwright schreef dat morfineverslaving toentertijd ook wel ‘the army disease’ werd genoemd. Opiaten hielpen niet alleen tegen de pijn, maar konden kalmerend en verdovend werken tegen stress en oorlogstrauma’s. Volgens een Washington Post artikel dat uitkwam naar aanleiding van het proefschrift van Jones was dit ook de eerste keer dat een drugs epidemie als fenomeen voorpaginanieuws was. Na de oorlog bleven de opiaten zo gemakkelijk verkrijgbaar waardoor de verslaving gemakkelijk gefaciliteerd kon worden.
Het gebruik van Cocabladeren als middel om het uithoudingsvermogen van onder andere soldaten te verbeteren vindt zijn oorsprong al bij de Zuid-Amerikaanse indianen en met name de Inca’s. In de negentiende eeuw begon een Duits bedrijf met het importeren, bewerken en produceren van de Cocabladeren in een nieuwe vorm. Het resultaat hiervan werd op de markt gezet als een energie stimulans die tevens voordelig zou zijn voor het leger. Doordat het de honger zou onderdrukken zou er namelijk minder voedsel nodig zou zijn voor soldaten. Tijdens de eerste wereldoorlog wordt het gebruik van cocaïne vervolgens enorm populair, waarbij alle deelnemende partijen grootschalig cocaïnegebruikers waren. In een item van de NOS uit 2017 kwam naar voren dat cocaïne in de Eerste Wereldoorlog vooral werd geproduceerd en geleverd door het neutrale Nederland. Hoe al die mannen vier jaar lang in staat waren om met hun kameraden dagenlang te marcheren, loopgraven te graven en vervolgens nachtenlang alert blijven in die helse loopgraven is voor mij één groot raadsel. Dat een groot deel van hen cocaïne gebruikte om hiertoe in staat te zijn maakt het een klein beetje makkelijker te verklaren.
De Blitzkrieg krijgt een heel nieuw karakter met de kennis dat de nazi’s onder invloed waren van enorme hoeveelheden crystal meth-achtige drugs genaamd pervitiene.
Het concept Blitzkrieg in de Tweede Wereldoorlog krijgt een heel nieuw karakter met de kennis dat de Duitse nazi’s onder invloed waren van enorme hoeveelheden crystal meth-achtige drugs genaamd pervitiene. De onderzoeksjournalist Norman Ohler schreef er een boek over ‘Der Totale Rausch: Drogen im Dritten Reich’ dat uitkwam in 2015. Speciaal voor de oorlog ontwikkelde de nazi’s voor de oorlog een drugs om ‘super soldaten’ te creëren die onder invloed langer wakker konden blijven, energieker zouden zijn en zich euforisch zouden voelen. Een artikel in Time Magazine schrijft hoe de pervitiene pillen precies in de nazi-ideologie pasten met diens obsessie met lichamelijke en mentale superioriteit. Voor de invasie van Frankrijk, België en Nederland werden er maar liefst 35 miljoen pillen geleverd aan het marcherende leger dat vervolgens luttele dagen nodig zou hebben om de boel te veroveren. Niet alleen de soldaten zelf waren aan de drugs, maar ook belangrijke nazi kopstukken waren onder invloed van verdovende middelen. Zo ontrafelde Ohler met dit onderzoek zelfs hoe de nazi leiding, waaronder Göhring en Hitler zelf, kampten met onder andere een opiaatverslaving. Veel historici zijn met goede reden kritisch wat betreft het benadrukken van het drugsgebruik in Nazi-Duitsland, omdat het absoluut geen reden mag zijn om de gruwelijkheden van hun oorlogsmisdaden te relativeren.
Na de wereldoorlogen is een van de meest bekende oorlogen waarin drugsgebruik een grote rol speelde de Vietnamoorlog. Tijdens de Vietnamoorlog voorzag het Amerikaanse leger hun troepen van speed. Het gebruik van deze pep-pillen werd door het leger aanbevolen om 48 uur alertheid te stimuleren. In de praktijk werd er door de soldaten veel meer gebruikt dan de voorgeschreven hoeveelheden waardoor er in 3 jaar tijd maar liefst 225 miljoen pillen doorheen gingen. Het onder invloed zijn van deze pillen werd later door veteranen veelal beschreven als een manier waarop ze zich onoverwinnelijk voelden. Daarnaast werden er ook grote hoeveelheden opiaten gebruikt, waaronder voorgeschreven pijnstillers en ontstond er op de zwarte markt een enorme vraag naar heroïne en opium. Alhoewel het opiaten gebruik in Vietnam zeker problematisch was ontstond er volgens de historicus Jeremy Kuzmarov toentertijd een mythe van de drugsverslaafde Amerikaanse Vietnam militair. Deze mythe zou zowel linkse als rechtse politieke doelen dienden. Enerzijds kon het slachtofferschap van de zielige soldaten de anti-oorlog moraal versterken, terwijl anderzijds deze verslavingen de anti-drugs gevoelens zouden versterken.
In 2016 bracht de militaire historicus, Lucasz Kamienskieen, een boek uit genaamd ‘Shooting Up: A Short History of Drugs and War’. De kern van deze studie is dat drugsgebruik een centraal aspect is van oorlogvoering en dat oorlogvoering op diens beurt weer een centraal aspect is van het menszijn. Hij benadrukt tegelijkertijd dat zowel oorlogvoering als het gebruik van verdovende middelen tegen de menselijke natuur ingaat en daarom een paradox op zichzelf zijn. Soldaten zouden zichzelf namelijk voor het grotere geheel opofferen, terwijl dit ingaat tegen het natuurlijke instinct om te overleven. Hij ziet eenzelfde paradox in het gebruik van verdovende middelen, omdat in de natuur planten als verdedigingsmechanisme tegen herbivoren psychoactieve bijwerkingen hebben ontwikkeld. Het per ongeluk nuttigen van zulke planten zou een waarschuwingssignaal moeten geven dat het gevaarlijk is om te eten, terwijl het bewust opzoeken van dit gevaar volgens Kamienski wederom ingaat tegen het natuurlijke instinct om te overleven. Dit is een vrij conservatief perspectief op het gebruik van verdovende middelen die het eeuwenlange recreatieve gebruik van hallucinerende en stimulerende middelen in groepsverband buiten beschouwing laat. Toch laat het goed zien hoe oorlogsvoering tegen de menselijke drang ingaat om te overleven, en dat het daarom niet gek is om stimulerende middelen te gebruiken om die overlevingskans te vergroten.
Babel Magazine 