De première van Under The Sinking Sun

Tekst /// Lucas Gortemaker Beeld /// Fiona Triest

Op 2 april ging de film Under The Sinking Sun van KIRAC in Gent in première. Toevallig was ik erbij.

In de zorgeloze winter van twee jaar geleden stond ik met een studiegenoot voor de entree van de Schouwburg van Rotterdam te verkleumen. Het 49^e internationale filmfestival van Rotterdam liep tegen haar einde en we hadden zojuist een vertoning van de film Drama Girl (2020) bijgewoond. Voor deze film reconstrueerde regisseur Vincent Boy Kars, samen met een aantal bekende acteurs, bij wijze van experimentele therapie een aantal vormende momenten uit het leven van de danseres Leyla de Muynck. Mijn studiegenoot vond de film niet zo leuk.

We werden vergezeld door een filosofiestudente die deze vertoning ook had bijgewoond. Tijdens de Q&A-sessie na afloop had zij een kritische vraag gesteld, die Vincent ontwijkend beantwoordde. Helaas kan ik mij de strekking van zowel de vraag als het daaropvolgende antwoord niet goed meer herinneren. Wat ik mij wel goed kan herinneren is dat we daarna iets zijn gaan drinken in een nabijgelegen café. Verder herinner ik mij dat de filosofiestudente een man in het café op de Franse president Emmanuel Macron vond lijken en dat ze een theorie met ons deelde over de spoilers van films. Volgens deze theorie zouden deze alleen schadelijk zijn in de gevallen dat er nadruk op desbetreffende spoiler wordt gelegd. Een toelichting van deze theorie kregen mijn studiegenoot en ik niet, omdat ze opeens verdween. We hebben haar hierna ook niet meer teruggezien. Een open einde in plaats van een spoiler.

Een open einde in plaats van een spoiler.

Deze anekdote zou volstrekt irrelevant zijn gebleven, als een oud-huisgenoot uit Rotterdam mij op 2 april jl. niet zou hebben meegevraagd naar de première van de 24^e film van het controverse oproepende kunstenaarscollectief KIRAC (Keeping It Real Art Critics) in de tentoonstellingsruimte KIOSK van de kunstonderwijsinstelling KASK & Conservatorium in Gent. De film Under The Sinking Sun, waarin het fenomeen ‘cancelcultuur’ centraal staat, was het resultaat van een samenwerking tussen de KIRAC-leden Kate Sinha, Stefan Ruitenbeek en Tarik Sadouma, KIOSK-directeur Simon Delobel en enkele studenten van het KASK. De in KIOSK geplande filmvertoningen en bijhorende tentoonstelling werden, omwille van protesten en bedreigingen van onder meer Gentse studenten, kort van tevoren door decaan Filip Rathé geannuleerd. Volgens de actievoerders zouden de films van KIRAC de ernst van seksueel overschrijdend gedrag relativeren. In een statement op het webadres van het KASK staat dat “de school borg wil staan voor het mentaal welzijn en juridische integriteit van de mensen in de schoolcontext. Wegens de ontstane polarisering rond de aanwezigheid van KIRAC in KIOSK was een veilig klimaat om een debat te voeren volgens de school ver te zoeken”. Om die reden – en natuurlijk enkel om die reden – werd er voor de filmvertoning uitgeweken naar een loods in de Molenaarsstraat in Gent. Toevallig was ik in Gent voor een kleinschalig filmfestival en logeerde ik in de buurt van deze loods. Omdat de programmering van het filmfestival mij nogal tegenviel, besloot ik op de uitnodiging van mijn oud-huisgenoot, die ik inmiddels al een tijdje niet meer had gezien, in te gaan. KIRAC kende ik van hun 6^e film, waarin ze het werk van kunstenaar Renzo Martens kritisch bespreken. De consternatie rond hun vorige en 23^e film Honey Pot (2021), met politiek filosoof Sid Lukkassen in een glansrol, had ik enigszins gemist.

De loods was gevuld met een heleboel mensen die, net als mijn oud-huisgenoot, in de ochtend per tourbus samen met KIRAC vanuit Amsterdam naar Gent waren vertrokken. Ze hadden ’s middags een kort bezoek gebracht aan het schoolgebouw van het KASK en waren nu in afwachting van de veelbewogen filmvertoning. Ik ging naast mijn oud-huisgenoot zitten in één van de plastic tuinstoelen, die vlak voor het projectiescherm stonden opgesteld. Hij vertelde dat op zijn nieuwe woonadres in een winkelstraat in Rotterdam een waterleiding was gesprongen. Ondertussen zag ik in mijn linkerooghoek een meisje dekens uitdelen aan mensen die het koud hadden gekregen. Ze leek op de filosofiestudente, die in de zorgeloze winter van twee jaar geleden een kritische vraag aan Vincent Boy Kars had gesteld. Veel tijd om verder bij te praten was er overigens niet, want de film begon meteen.

Hij vertelde dat op zijn nieuwe woonadres in een winkelstraat in Rotterdam een waterleiding was gesprongen.

Begin 2018 werd een filmvertoning van een film van KIRAC door de Gerrit Rietveld Academie geannuleerd, omdat KIRAC-lid Kate Sinha over een tentoonstelling van fotograaf Zanele Muholi had geschreven dat “de bezoeker werd geacht geïnteresseerd te zijn in de luie spinsels van een verwende snol, alleen omdat ze uit Zuid-Afrika komt, lesbisch en zwart is”. In de opening van Under The Sinking Sun spreekt Kate onder andere over de vervelende lichamelijke uitwerkingen die alle negativiteit in de nasleep van deze annulering op haar heeft gehad. Zo had ze bijvoorbeeld last van overmatig haaruitval. In de rest van de film spelen verschillende andere gecancelde mensen een belangrijke rol. Eén van hen is filosofiestudente Jini van Rooijen, die als lid van een studentenvereniging werd geroyeerd na een beschuldiging van verkrachting van een mannelijk lid van diezelfde vereniging. Nadien is ze een wellustig personage in een paar KIRAC-films geworden. KIRAC-lid Tarik Sadouma speelt hierin de rol van haar pooier. Daarbij heeft ze een eigen pornografisch OnlyFans-kanaal, waarmee meer geld wordt verdiend dan met KIRAC’s Patreon-pagina. In Honey Pot werd Sid Lukkassen, die zijn benen in zijn eigen nek kan leggen, smoorverliefd op Jini. Opeens werd ik wakker: Jini was de filosofiestudente, die in de zorgeloze winter van twee jaar geleden een kritische vraag aan Vincent Boy Kars had gesteld.

SPOILER ALERT: onderstaande tekst bevat enige details over de inhoud of de afloop van de film Under The Sinking Sun (2022)

In de film wordt betoogd dat Jini de jongen van haar studentenvereniging niet zou hebben verkracht, simpelweg omdat een meisje een jongen niet kán verkrachten. Ondertussen verleidt Jini een gecancelde verzamelaar van Batmanpoppetjes in zijn eigen huis om voor de lens van de camera seks met haar te hebben. De poppetjesverzamelaar gaat hier gretig op in en ejaculeert prematuur. Een student van het KASK, die kunst maakt van bananenschillen, gaat daarentegen niet op haar verleidingen in. Hij maakt zelfs aan haar pooier Tarik kenbaar dat hij de avances nogal ongepast vindt, waarna er enige onenigheid ontstaat tussen Tarik en Jini. Volgens KIRAC studeren de KASK-kunststudenten af in een wereld die afscheid heeft genomen van de Verlichtingswaarden. Kate heeft op de website van KIRAC dan ook geschreven dat ze “definitief afscheid nemen van de instituten, die een bedorven klimaat bevorderen, waar geen kunst in gedijt”.

Het einde van de film toont enkele beelden van Sexual offering, een performance van juni 2021 in KIOSK, waarbij Jini publiekelijk seks heeft met Oliver. Leyla de Muynck, de danseres uit Drama Girl, neemt eveneens deel aan deze performance. KASK-studenten kijken belangstellend toe en KIOSK-directeur Simon Delobel geeft na afloop van de performance aan dat hij eigenlijk vooral aandacht voor de dans van Leyla heeft gehad. Even later kijken Tarik en Jini vanuit het raam van hun hotelkamer in Gent naar een huwelijksfeest, dat opeens voorkomt als iets ontzettend burgerlijks. In een H&M-onderbroek wandelt Jini door de gangen van het hotel. Ze vraagt zich hierbij hardop af of het voor haar nog mogelijk is om een gewoon leven te leiden. KIRAC-lid Stefan Ruitenbeek, die tijdens de filmvertoning het publiek filmde, blaast Under The Sinking Sun uit. Rond zijn hoofd bungelt een felroze handdoek. Tijd om uitgebreid na te praten of kritische vragen stellen zat er voor mij helaas niet in: ik moest me naar het treinstation haasten om mijn gewone leventje in Brussel verder te zetten.