Dansen op de culturele eigenfrequentie

Tekst /// Loïs Blank Beeld /// Mila Milošević

‘En vijf, zes, zeven, acht!’ Een getallenreeks voor sommigen, maar voor zij die danslessen hebben gevolgd de reddende uitspraak van de docent als je het ritme even niet kon vinden. Dat vinden van ritme is iets wat bij sommige mensen vanzelf gaat terwijl anderen verdwaald raken in de geluiden. Dansen op de muziek – in tegenstelling tot aritmisch, oftewel er doorheen – voelt vloeiend, logisch. Je beweegt dan op de golflengtes van de muziek. Maar mensen zeggen ook wel eens ‘op dezelfde golflengte te zitten’ als ze bedoelen dat ze elkaar aanvoelen of viben. Kan dat viben eigenlijk ook aritmisch? En zo ja, wie telt er dan tot acht om de bewegingen weer te synchroniseren? 

Een paar maanden geleden las ik hem voor het eerst, de term verspreidde zich over social media. Eerst her en der in tweets en captions op Instagram en toen in een The Cut-artikel van Allison P. Davis, ‘A Vibe Shift is Coming, Will any of us survive it?’. ‘Vibe shift?’ dacht ik. Waar schuift die vibe naartoe dan? En viben de vibes nog of is de koek op? Ik verdwaalde al snel in een gedachtedoolhof van potentiële vibes en had ineens het idee dat ik aritmisch door het leven danste. 

Op feestjes zijn vibes conceptuele discolichten waarvan de aanwezigheid een teken van gezelligheid is: als de vibes aan zijn, is het feestje lit.

De term ‘vibe’ doet al jaren de ronde en betekent vaak zoiets als sfeer, maar kan ook gebruikt worden voor houding of attitude. Op feestjes zijn vibes conceptuele discolichten waarvan de aanwezigheid een teken van gezelligheid is: als de vibes aan zijn, is het feestje lit. Het woord ‘vibe’ in ‘vibe shift’ betekent echter iets anders. Davis legt het in haar artikel uit aan de hand van de opvatting van Sean Monahan, een trendwatcher die de huidige vibe shift-discussie is gestart en de term ‘normcore’ bedacht voor de omarming van het niet-anders kleden dan anderen. ‘In the culture, sometimes things change, and a once-dominated social wavelength starts to feel dated,’ zei Monahan in een gesprek met Davis. Sociale golflengte is de over het algemeen geldende sociaal-culturele sfeer waarin de meesten zich comfortabel voelen. De beste Nederlandse vertaling lijkt mij ‘tijdsgeest’: een manier van cultureel denken die een langere periode aanhoudt, vaak tussen de vijf en tien jaar. Een voorbeeld uit het artikel van Davis is de post-internet/normcore periode van ongeveer 2010 tot 2016. Voorafgaand daaraan was er de hipsterperiode en de afgelopen periode karakteriseert ze als de woke era en duurde vanaf circa 2016 tot 2020.

Culturele eigenfrequenties

Vibe blijkt dus een veelomvattende term te zijn. Het gaat over de sociale golflengte – ook wel culturele tendens – in een bepaalde periode. En die vibe verschuift eens in de zoveel tijd. Volgens Davis en Monahan zitten we nu in zo’n verschuiving vanuit de woke era naar de nieuwe periode. Het ritme van de cultuur verandert, waardoor wij nu allen voor een keuze staan. Blijf je dansen op het oude vertrouwde ritme, de oude vibe, of kies je ervoor wellicht even door de cultuurmuziek heen te dansen zodat je op de sociale golflengte van de nieuwe vibe terecht komt?

Als afgestudeerd natuurkundige kan ik de analogie met de fysica niet onopgemerkt laten. Die analogie is als volgt: in de natuurkunde stellen we dat een systeem eigenfrequenties heeft. Dat zijn de frequenties waarmee een bepaald systeem zal gaan trillen als het wordt bewogen vanuit een evenwichtspositie en geen externe demping of versterking ervaart. De eigenfrequenties van een snaar bepalen bijvoorbeeld de grondtoon en boventonen die gemaakt kunnen worden op een gitaar. Het zijn dus die trillingssnelheden waarmee een object graag trilt, oftewel vibet. De analogie met de vibe shift bestaat daarin dat een gevestigde vibe gezien kan worden als een eigenfrequentie van cultuur, terwijl de periode van een vibe shift het verschuiven naar een andere eigenfrequentie is. De vraag is op welke culturele eigenfrequentie jij kiest te viben, degene van de oude vibe of de nieuwe? De ene eigenfrequentie is namelijk niet beter dan de andere; welke toon van een gitaar jij het aangenaamst vindt klinken is afhankelijk van jouw muzieksmaak.  

It’s a vibe, or was it?

Het duurde niet lang voordat ik de term vibe shift ook in de Nederlandse media zag verschijnen. Podcasthosts Alexander Klöpping en Ernst-Jan Pfauth wijdden er in maart dit jaar een podcastaflevering aan ‘POM anticipeert op een vibe shift’. Zowel in de podcastaflevering als in het artikel van Davis komt naar voren dat de huidige vibe shift voornamelijk bestaat uit het deconstrueren van de vibe van de jaren 10 van deze eeuw. Dat was de periode waarin woke centraal stond en dit resulteerde in een grote focus op de klimaatcrisis, zelfreflectie – die uitmondde in cancel culture – en onze eigen gezondheid. De voorspelling voor de aankomende vibe shift is dat we, nu de coronacrisis op z’n eind lijkt te lopen, afstappen van het woke-idee, omdat we hebben ingezien dat je eigen steentje bijdragen weinig verandering teweegbrengt als grote bedrijven problemen als de klimaatcrisis aan hun laars lappen. In het late stadium van kapitalisme waarin we ons nu bevinden hebben de multinationals een marktkracht waar consumenten en kleinere bedrijven niet meer tegenop kunnen. Met individualistisch woke zijn, blijk je weinig op te schieten. Als kers op de taart kwam de pandemie. Deze twee tendensen hebben doemdenken met zich meegebracht, maar de huidige vibe shift poogt dit te bestrijden met ironie, een voorspelling van Monahan. Het doemdenken van de woke periode heeft het gevoel van een noodlot aangewakkerd. De cocktail van klimaatcrisis en corona blijkt een doodsdriftsdronk teweeg te brengen, maar ook een fuck it-kater. 

De cocktail van klimaatcrisis en corona blijkt een doodsdriftsdronk teweeg te brengen, maar ook een fuck it-kater.

De voorspelling van de aankomende vibe shift is dat ‘we overal schijt aan gaan hebben’, aldus Ernst-Jan in de eerdergenoemde podcastaflevering. Er zullen weer meer mensen gaan roken en er komt opnieuw waardering voor geprinte teksten, ondanks de klimaatcrisis, wat deel uitmaakt van de herwaardering van het gebrek. Denk hier bijvoorbeeld ook aan de extreme populariteit van wegwerpcamera’s en analoge fotografie die we nu zien. Maar ook de opmars van vintage kleding; willen dragen wat anderen niet dragen. Davis bespreekt in haar artikel Monahans voorspelling voor de huidige vibe shift: mensen willen dingen meer persoonlijk maken en zien in dat je niet meer origineel kan zijn op social media, want alle goede selfiehoeken zijn ondertussen wel gevonden. Ook verwacht hij een terugkeer van de indie sleaze esthetiek die dominant was eind jaren 10; rommelige kapsels, vervaagde make-up en spiegelfoto’s met flits. We stappen af van het ‘perfecte plaatje’. 

De opkomende fuck it-vibe is een tegenhanger van het noodlot uit de woke periode. Als je goed om je heen kijkt, zie je de fuck it era overal. Een Tiktok trend – zit je nog niet op Tiktok? Dan val je onder de oude vibe volgens POM – die hier naadloos op aansluit zijn de video’s waarin mensen een outfit uitkiezen en de voice memo zegt: ‘Every time that you get dressed, remember that if you die, that will be your forever ghost outfit.’ Het ten onder gaan is dus het probleem niet meer, als je maar zorgt dat er goed uitziet while you’re at it. Mijn voorstelling van de fuck it era? Outfits waarin vorm boven functie gaat – torenhoge hakken! – en iedereen danst op het ritme van ‘liever te dik in de kist, dan weer een feestje gemist.’