Tekst /// Dieuke Kingma Beeld /// Bob Foulidis
‘HOE! HA!’ roepen we. Hard gestamp vult de ruimte. Ik sta in een cirkel met vier anderen. We dansen, zetten onze benen stevig op de houten vloer en zwaaien onze armen met ons mee, van links naar rechts. Onze blikken zijn ondeugend, uitdagend en speels, en als onze ogen elkaar ontmoeten ontsnapt er een lach. We zijn een geheel, onze ademhaling loopt synchroon en de spanning in de lucht houdt ons bij elkaar. We bewegen ons als één persoon en vormen met onze dans een machtige aanwezigheid die op de boot danst.
Mijn huisgenoot Kim beschrijft ecstatic dance als ‘een vrije dans’, een plek waar alles mag en alles kan. Het tijdschrift Happinez voegt daar aan toe dat ‘[h]et idee is dat je door te dansen, écht te dansen, in een soort trance komt waardoor je dichter bij het goddelijke komt.’ Ook The Conscious Club noemt dat laatste, namelijk het doel om via dans in een staat van extase te komen. Weer andere bronnen noemen juist het meditatieve aspect van ecstatic dance. Kim leerde ecstatic dance kennen op PsyFi, een psychedelisch muziek- en kunstfestival in Friesland. Terug in Amsterdam kwam ze terecht bij Odessa, een schip aan de Veemkade in Amsterdam-Oost, waar ze zich al snel thuis voelde.
Mijn eerste ecstatic dance ervaring vindt daar ook plaats, op Odessa. Het schip is een replica van een zestiende-eeuws Oekraïens koopvaardijschip, dat in 1974 werd nagebouwd. Odessa ligt sinds het eind van de twintigste eeuw in het Amsterdamse water en sinds 2016 is het een platform voor ‘bewustzijn, kunst en dans’, waar veel creatieve, spirituele en avontuurlijke mensen op afkomen. Sinds een poosje kun je ook ecstatic dance ervaren bij station Muiderpoort, waar dezelfde organisatie een aantal keer per week aan land haar deuren opent. Maar volgens Kim is het schip simpelweg ‘een nog magischere plek’.
Bij aankomst op de boot wijst een meisje de weg naar achteren, waar mensen hun schoenen, tassen en fietssleutels opbergen in houten kisten. Het ruikt lekker, naar citronella, oud zweet, wierook en touw. Ik doe mijn horloge af en loop een rondje over de boot. Op de bar staan grote schalen met druiven en meloen, stapels glazen en een grote thermoskan met thee. De mensen die ik tegenkom lachen vriendelijk en zeggen zachtjes hoi. Er zijn veel jonge vrouwen en ik voel me meteen veilig.
Het ruikt lekker, naar citronella, oud zweet, wierrook en touw.
Om halfacht daalt iedereen af naar de buik van Odessa en gaan we in een grote kring zitten. Het is stil, het enige wat ik hoor zijn blote voeten die over de houten vloer schuifelen en glazen thee en water die zachtjes op de grond worden gezet. De muziek laat nog even op zich wachten; voordat we beginnen nemen we een moment om bij elkaar te komen. De dj van de avond heet Max en terwijl iedereen in kleermakerszit gaat zitten verwelkomt hij ons met een rustige en vriendelijke stem. Hij vraagt ons wie er die avond voor het eerst zijn en ik steek mijn hand op, net als een stuk of vijf anderen. Vervolgens legt Max de regels uit: bij ecstatic dance mag geluid worden gemaakt maar niet worden gepraat, je danst op blote voeten of sokken en tot slot zijn drugs en alcohol niet toegestaan. Dansen met anderen mag uiteraard wel, maar als iemand daar geen behoefte aan heeft kan die een namasté-gebaar maken (‘nama-stay away,’ aldus Kim).
Tot slot zijn er die avond vijf ‘space holders’: ervaren ecstatic-dancers die er zijn om de ruimte een veilige plek te maken en te houden. Zij zetten de thee klaar op de bar en dansen met de groep mee. ‘Als er een gevoel opkomt dat te veel is voor jou alleen,’ zegt Max, ‘kun je steun vinden bij de space holders.’ Van mijn vrienden had ik al gehoord over de emotionele achtbaan die ecstatic dance soms kan zijn en het voelde fijn om mensen in de groep te hebben die daarbij konden helpen.
Een paar dagen voor ik naar ecstatic dance ga, vraag ik Kim om advies. Ik ga namelijk alleen, maar ben wel nieuwsgierig wat ik volgens haar van tevoren moet weten. Kim is nauwkeurig met haar woorden en denkt lang na. ‘Voor een eerste keer ecstatic dance? Het is iets wat groeit naarmate je er vaker bent, maar ik zou wel zeggen dat je moet proberen open te staan. Niet zozeer voor de mensen, maar voor de muziek en de avond. Niet bezig zijn met “oh dit moet ik nu ervaren of dit moet nu gebeuren”.’ Haar ogen twinkelen: ‘Juist daar zijn en kijken wat er komt.’
Voordat de dans begint, vraagt Max ons de ogen te sluiten voor een gezamenlijke meditatie. Het is een beetje wennen, met zoveel mensen tegelijk ademen en me voorstellen dat mijn hart zich in de breedte, lengte en diepte uitzet. We mogen opstaan van Max en beginnen met lopen door de ruimte. Op een gegeven moment vraagt hij ons om iemand te vinden en tegenover elkaar te gaan staan. Ik heb lang oogcontact met een meisje van mijn leeftijd en word nerveus, want het voelt al gauw zo intiem. Maar die nervositeit gaat hand in hand met het opvolgen van Kims advies, namelijk open staan voor wat komt. Ik voel tranen over mijn wangen glijden en mijn hart kloppen in mijn keel.
Het is een beetje wennen, met zoveel mensen tegelijk ademen en me voorstellen dat mijn hart zich in de breedte, lengte en diepte uitzet.
De muziek start en golvende klanken vullen de buik van de boot. Geen tekst, geen beat, enkel akkoorden en instrumenten die ik nog nooit heb gehoord. Het tempo is laag en de melodie blijft steken rondom dezelfde vijf noten. De muziek deint op en neer, net als de Odessa op het IJ. Mensen beginnen te bewegen, sommigen brengen langzaam een arm omhoog en anderen laten zich vallen op de grond. Ik stretch mijn lichaam, mijn rug en nek, mijn benen en heupen. De spanning die zich daar heeft opgebouwd wordt gemasseerd door de dans. Langzaam neemt het tempo van de muziek toe. Ik zet mijn voeten neer op het ritme en leg mijn handen op mijn hart.
De dans is een twee uur durende reis, met muziek variërend van dubstep en disco tot ambient en klassiek. De bewegingen die we als individuen en als groep maken variëren met het ritme, de instrumenten en de complexiteit van de muziek. Soms kopiëren mensen elkaar en ontstaan er groepjes die een choreografie zonder afspraken tot perfecte samenhang leiden. Als de muziek een hoog tempo heeft bestaat dit uit springen en roepen, en als er langzame strijkinstrumenten klinken maken mensen grote en langzame bewegingen die alle ruimte innemen die ze nodig hebben. Iedereen beweegt mee met de muziek en elkaar, en niemand houdt zich in. Mensen kijken naar me maar ik voel me niet bekeken, dus probeer ik alles uit wat maar in me opkomt.
Ik zie nieuwsgierige blikken peilen of ik samen wil dansen, en om me heen doen velen dat vol overgave. Vaak begint hun dans met oogcontact, gevolgd door voorzichtige stappen naar elkaar toe. Mensen van alle leeftijden en achtergronden zoeken elkaar op in het midden van de dansvloer en maken contact. Meestal zijn het hun handen die als eerste de verbondenheid opzoeken. Langzaam draaien vingers om elkaar heen, dan polsen en armen. Het oogcontact wordt niet verbroken en de twee individuen komen steeds dichter bij elkaar te staan. Sommigen glijden naar de grond, waar ze over elkaar heen kronkelen en springen in intieme posities. Handen glijden over ruggen en schaambenen, raken verstrikt in elkaars haar. Het is mij te fysiek, dus ik verbreek oogcontact en dans met mezelf.
Tussen het dansen door loop ik naar de bar om wat water te drinken en verken ik het dek om wat frisse lucht in te ademen. Het is een warme dag en mensen springen van het dek in de IJhaven. Het voelt bevrijdend dat ik met niemand mag praten en communicatie bestaat enkel uit glimlachjes, oogcontact of het namasté-gebaar.
Het voelt bevrijdend dat ik met niemand mag praten en communicatie bestaat enkel uit glimlachjes, oogcontact of het namasté gebaar.
Achteraf voel ik me licht en rustig, alsof ik van alles uit mijn systeem heb kunnen werken. Ik heb twee uur lang nergens aan gedacht en alleen geluisterd naar wat mijn lichaam wilde. Ik heb geschreeuwd en gestampt, hardop gelachen, zachtjes gehuild. Ecstatic dance voelde voor mij als ultieme vrijheid, vrijheid om alles te doen en te laten zien wat opkomt. De echte wereld is buiten, op de kade wacht de realiteit ons op. Maar voor nu zijn we even ergens anders, voor nu dansen we, spelend met de muziek en elkaar, in extase.
Ik zie Kim nog een laatste keer voor ze zeven maanden op reis gaat naar Nepal en India. We drinken thee in de tuin van haar ouderlijk huis en ik vertel haar over mijn ecstatic dance-ervaring, over hoe geweldig ik het vond. Kim legt haar handen om haar glas en we kijken elkaar aan. Er ontsnapt een stille glimlach.
Babel Magazine 