Hij is geboren en getogen in Kameroen, kwam als slachtoffer van mensenhandel terecht in Rusland en bereikte uiteindelijk met de valse identiteit van een 62-jarige Zimbabwaan het Verenigd Koninkrijk. In Wales wijdt schrijver, dichter en acteur Eric Ngalle Charles zijn leven aan het opschrijven en vertonen van vergeten verhalen. Verhalen van mensen die net als hij een donkere route moesten afleggen in de hoop ‘the land of milk and honey’ te bereiken. Op 18 september sprak hij samen met andere gevierde schrijvers uit Europa op de European Literature Night over literatuur als tegengif en over het belang van schrijven. Ik sprak met hem verder.
Interview door: Meke Goedhart // Beeld: Eric Ngalle Charles
De European Literature Night maakt deel uit van Forum on European Culture, een festival dat dit jaar voor de derde keer wordt georganiseerd door stichting European Culture en De Balie. Tijdens dit driedaagse festival in Amsterdam komen kunstenaars, denkers en activisten uit heel Europa samen om de essentie van een Europese identiteit te onderzoeken. Met lezingen, debatten en exposities wordt de Europese cultuur gevierd. Maar er is ook ruimte voor een kritische toon. Wat verbindt ons? Wat verdeelt ons? En welke rol speelt cultuur hierbij?
Met soortgelijke vragen als uitgangspunt komen schrijvers en aanstormend literair talent uit alle hoeken van Europa bij elkaar tijdens de European Literature Night. Een van hen is Eric Ngalle Charles: ‘Je hebt stemmen zoals die van mij nodig om te reflecteren op het idee van een Europees volk.’ Door de Duitse, Engelse en Franse koloniale onderdrukking is Europese literatuur een bekend canon in Kameroen. ‘Wij zijn al bekend met de Europese literatuur, maar tegelijkertijd hebben onze verhalen en geschiedenissen altijd in de periferie bestaan. Het wordt tijd dat we de literatuur in evenwicht brengen.’
Tussen berg en zee
‘Mijn passie voor literatuur begon toen ik acht jaar oud was’, vertelt Eric Ngalle. ‘Mijn broer had een boek voor mij gekocht genaamd Swahili Songs of Love and Passion. Ik vond de verhalen zo mooi dat ik besloot een gedicht voor mijn moeder te schrijven.’
Dearest Mother,
You are as beautiful as the snowflakes of Siberia.
Everybody knows where you are,
No one dares.
‘Na het voorlezen van mijn gedicht, pakte mijn moeder mijn tas en schopte mij het huis uit. Ze dacht dat ik de spot dreef met het feit dat ze, als alleenstaande moeder, veel mannen over de vloer had. In zekere zin onderdrukte dit mijn creativiteit een beetje, maar toen ik jaren later in Wales terecht kwam, was het juist deze herinnering die mijn passie voor literatuur opnieuw aanwakkerde.’
‘Mijn verhaal moest verteld worden, als een waarschuwing’
In 1997 ontvlucht Eric Ngalle op zeventienjarige leeftijd Kameroen nadat zijn familie uit elkaar is gerukt vanwege een erfenisstrijd. Hij verlaat Kameroen in de hoop op een beter leven, maar wordt het slachtoffer van mensenhandel. In plaats van economie te gaan studeren in België, belandt hij in een van de laatste landen waar hij terecht had willen komen: Rusland. ‘Ik dacht dat mijn dromen uitkwamen. Maar toen ik op het vliegveld van Malta mijn paspoort en visum liet zien voor mijn aansluitende vlucht naar België werd ik uitgelachen door de douane. Het bleek dat ik opgelicht was en een eenrichtingsvisum naar Rusland had voor tijdelijke duur.’
Eric Ngalle bracht twee jaar en twee maanden door in Rusland. Met zijn status als illegale immigrant en zonder geld, kwam hij al snel in het criminele circuit terecht waar hij zijn brood probeerde te verdienen met oplichtpraktijken. ‘Een keer dacht ik dat ik dood zou gaan. We hadden nep geld verkocht en de mensen van wie we vijfhonderd dollar hadden gestolen, spoorden mij op. Ze martelden mij tot op het punt dat ik dacht het leven te verlaten. Toch wist ik te ontsnappen. Dit was de eerste keer dat ik wist dat mijn verhaal opgeschreven moest worden. Op dit moment zijn mensen in Kameroen nog steeds op grote schaal slachtoffer van mensenhandel. Veel Kameroeners sterven in Rusland en wie weet hoeveel Libische vluchtelingen er nog sterven in de hoop the land of milk and honey te bereiken. De mensen die op dit moment de Middellandse zee oversteken om dit te bereiken, jagen een illusie na. Mijn verhaal moest verteld worden, als een waarschuwing.’
In zijn autobiografie, I, Eric Ngalle: one man’s journey crossing continents from Africa to Europe (2019), beschrijft hij de verschrikkingen die hij twee jaar lang als illegale immigrant in Rusland heeft moeten doorstaan voordat hij uiteindelijk het Verenigd Koninkrijk bereikt en zich vestigt in Wales. Het schrijven van zijn autobiografie was een langzaam proces. ‘Het heeft me negentien jaar gekost om deze donkere herinnering op te schrijven. Het enige wat ik nog had toen ik in Wales aankwam, was mijn geheugen. Rusland had mij alles afgenomen. Mijn naam, mijn stem en mijn identiteit. Voordat ik mijn verhaal kon opschrijven, moest ik eerst in de juiste gemoedstoestand komen.’
Door in dialoog te gaan met andere vluchtelingen en immigranten in Wales vond Eric Ngalle zijn stem terug. ‘Toen ik deze mensen sprak, realiseerde ik me dat mijn problemen slechts een druppel op een gloeiende plaat zijn. Als deze mensen hun verhalen kunnen vertellen, waarom kan ik dat dan niet?’. Duizenden keren schreef hij zijn verhaal en gooide hij het in de prullenbak. ‘Het was te donker. Ik moest het balanceren met humor en de lezer op zijn gemak stellen.’ Na twintig jaar was het zover: ‘in 2019 waren ik, Wales en de wereld er klaar voor.’ Wales had hem zijn naam, stem en identiteit teruggegeven. Op zijn beurt werkt Eric Ngalle nu samen met vluchtelingen en asielzoekers om hen te helpen hun stem te vinden en hun verhaal een richting te geven.
‘Ik wilde individuen creëren, ze een gezicht geven en hun verhalen verspreiden’
In Between a Mountain and a Sea: Refugees Writing in Wales (2003), bundelde hij dergelijke verhalen en gedichten van vluchtelingen in Wales over oorlog, onderdrukking en armoede. ‘Toen ik in Wales aankwam, zag ik al snel dat vluchtelingen en asielzoekers op een negatieve manier worden neergezet door de media. Ik wilde individuen creëren, ze een gezicht geven, hun verhalen verspreiden. Sindsdien wijd ik mijzelf aan het opschrijven van deze verhalen. Door andere mensen hun stem te geven, vind ik de mijne’. Juist in deze xenofobische tijden, waarin migranten en vluchtelingen te vaak aan de schandpaal worden genageld, zijn verhalen als deze van groot belang. Het zijn typerende, maar helaas ook miskende en vergeten verhalen van onze tijd.
Between a Mountain and a Sea gaat niet alleen over vluchten, maar ook over verbintenis. Het creëren van een nieuw thuis en het verlangen naar huis. Eric Ngalle vindt deze verbintenis in zijn omgeving. ‘Ik kom uit Buea, in het zuiden van Kameroen. Als je daar het raam opent zie je eerst de reus, Mount Cameroon, en in het zuiden ligt de Atlantische Oceaan. In Wales is het precies hetzelfde: je hebt de zee en de bergen. Dat was de vertrouwdheid. Het voelde alsof ik na al die jaren een plek had gevonden waar ik opnieuw kon beginnen. Een thuis tussen berg en zee.’
Voor Eric Ngalle is deze verbinding tussen zijn land van oorsprong en zijn land van vestiging erg belangrijk, maar, net als veel migranten, vindt ook hij de identiteitskwestie complex. ‘Ik verliet Kameroen in 1997 en ging pas twintig jaar later voor de eerste keer terug. In de tijd dat ik weg was kreeg het huis dat ik achterliet een bijna utopische lading. Toen ik in 2017 naar Kameroen ging, veranderde deze utopie in een nachtmerrie. Mijn moeder herkende mij niet, sommigen van mijn familie wensten dat ik nooit was teruggekeerd.’
In een poging om verzoening te vinden tussen beide landen bracht Eric Ngalle 36 schrijvers uit Wales en Kameroen samen in de bloemlezing Hiraeth Erzolizoli (2018). ‘Voor mij was het belangrijk om een verbinding te vormen tussen Kameroen, het land waar ik ben geboren, en Wales, het land dat me mijn stem teruggaf. Toen ik deze band eenmaal gecreëerd had, realiseerde ik mij dat beide landen mijn thuis kunnen zijn.’ Naast het belang van een persoonlijke verbinding voor de schrijver, draagt het boek ook bij aan de literaire en culturele uitwisseling tussen Kameroen en Wales. ‘Hiraeth Erzolizoli is de eerste serieuze poging om Wales te verbinden met een Afrikaans land.’
Tegengif
Het creëren van een dergelijke culturele brug tussen verschillende landen is precies waar de European Literature Night en het overkoepelende evenement van Forum on European Culture om draaien. Op de European Literature Night spreekt Eric Ngalle samen met Abdelkader Benali en Pierre Jarawan. Net zoals Eric Ngalle zijn weg van Kameroen naar Engeland vond, verhuisde Abdelkader Benali op jonge leeftijd van Marokko naar Nederland en Pierre Jarawan van Libanon naar Duitsland. Alle drie de schrijvers hebben een belangrijke bijdrage geleverd aan de literatuur van het land waar ze zich gevestigd hebben. Zo ontving Abdelkader Benali dit jaar de Gouden Ganzenveer vanwege zijn grote betekenis voor de Nederlandse taal.
Stemmen zoals die van hemzelf en Abdelkader Benali zijn volgens Eric Ngalle van groot belang voor het aanbrengen van nuance in de huidige literatuur. ‘Om te reflecteren op het begrip Europa en de Europese literatuur heb je verhalen zoals die van mij nodig. Toen ik zestien jaar oud was, las ik al gedichten van de Engelse dichter Tennyson. Maar vice versa is vrijwel niemand in Europa bekend met Kameroense literatuur. Onze geschiedenis en literatuur bestaan al zo lang in de periferie. Het wordt tijd dat we de literatuur in balans brengen.’
Maar kan literatuur, zoals het thema van de European Literature Night betaamt, ook een tegengif zijn? ‘Er is niets mis het creëren van utopieën waarin we ons kunnen isoleren’, vertelt Eric Ngalle. ‘Denk bijvoorbeeld aan de illusie van mijn achtergelaten huis in Kameroen. Dit is wat mij, gedurende mijn tijd in Rusland en tot ik een nieuw thuis vond in Wales, op de been hield.’ Ook tijdens het begin van de pandemie gebruikte Eric Ngalle literatuur om de werkelijkheid mee te ontvluchten. ‘Mijn manier om met de pandemie om te gaan was het creëren van een complexe wereld die ik op elk moment kon bezoeken. Ik besloot om elke dag een gedicht te schrijven. De ironie is dat ik geen enkel gedicht heb geschreven over het gevoel van geïsoleerd zijn.’
‘Er zijn geen dominante verhalen meer. Het gaat om inclusie en de wereld om ons heen’
In bredere zin kan literatuur volgens Eric Ngalle pas een tegengif zijn als we bereid zijn om alle verschillende verhalen en stemmen deel te laten nemen aan het debat. ‘Er zijn geen dominante verhalen meer. Het gaat om inclusiviteit en de wereld om ons heen. Dat is de staat van de moderne literatuur. De stem van de stemlozen moet naar voren worden gebracht.’ Of zoals hij in een gedicht schreef:
At every dawn,
Young voices shout against dictatorship.
At every dawn,
The gatekeeper’s sword
Falls on their young necks.
Why then my lord did you give us a voice?
‘Het voelt alsof de wereld op dit moment uit elkaar valt en de taak ligt bij ons schrijvers om de realiteit ervan weer te geven. Tennyson hoefde in de achttiende eeuw niet naar de Krim te gaan om zijn gedicht The Charge of the Light Brigade te wijden aan de Krimoorlog. Hij zag het in de krant, reageerde erop en schreef een van de beroemdste gedichten ter wereld. Wij hoeven niet naar Lesbos of de oevers van de Middellandse Zee in Italië te gaan om bewust te zijn van de onmenselijke omstandigheden en om daarop te reageren. Laten we niet doen alsof we blind zijn. Wij schrijvers zijn instrumenten van verandering en als we alleen voor onszelf spreken, zijn we geen echte afspiegeling van de samenleving.’
Babel Magazine 