Het begint meestal al een aantal dagen van tevoren, zo niet weken. Waarom doe ik dit? Sowieso vindt niemand mij aardig daar. Ben ik eigenlijk wel goed genoeg? Hoe moet ik me gedragen? Bij elke grote, nieuwe stap in mijn leven flitsen vragen en denigrerende opmerkingen over mezelf door mijn hoofd.
Ik kan geen moment in mijn leven aanwijzen wanneer dit tot stand is gekomen. Ik heb het altijd al gehad en vrees dat ik er ook nooit vanaf ga komen: die verdomde onzekerheid. Ik vergelijk mezelf constant met anderen en ben eigenlijk nooit echt tevreden met wat ik tot nu toe heb gedaan. Het kan altijd beter, er kan altijd meer. Sommigen vinden dat ambitieus, ik vind het vooral heel onrustig.
Het gebeurt niet alleen in mijn hoofd, maar het is ook te zien aan mijn gezicht. Het gebeurt bijvoorbeeld wanneer iemand die in mijn ogen hoger staat dan ik mij plotseling aanspreekt, of als ik voor een groep mensen moet spreken. Mijn gezicht kleurt knalrood. Wanneer ik google hoe ik hier vanaf kan komen, maken websites mij wijs dat het ‘schattig’ is en dat ik een ‘goede bloeddoorstroming’ heb. Schattig? Hell no, ik ben een tomaat en iedereen ziet het.
Maatschappij, omarm mij
Uiteraard is het een vicieuze cirkel waarin je terecht komt. Ik word me er bewust van en daardoor gebeurt het ook weer vaker. De onzekerheid en het bijkomende tomateneffect verlopen in fases. Soms kan ik het omarmen, soms zink ik zo diep dat ik niet meer weet hoe ik ermee om moet gaan. Ik heb weleens een psycholoog gesproken, maar haar antwoord was: ‘Je zult moeten accepteren dat dit is hoe jij in elkaar zit. Omarm het!’
Mijn eigen onzekerheid kan ik best omarmen, maar helaas doet de maatschappij dit niet altijd. Het spreekwoord luidt immers: ‘Een brutaal mens heeft de halve wereld’ en niet ‘Een mens dat alles drie keer overweegt en zich in groepen iets meer op de achtergrond houdt, heeft de halve wereld’.
Dat onzekerheid en terughoudendheid niet door iedereen omarmd worden, is al te zien op de basisschool. De kinderen die het hardst schreeuwen, krijgen vaak de meeste aandacht. Kinderen die wat stiller zijn moeten maar ‘uit hun schulp kruipen’. Die schulp kroop ik soms wel uit, maar ik voelde niet de behoefte om met iemand de strijd van het hardste stemgeluid aan te gaan.
Ook in de werkgroepen op de universiteit viel het mij op. Constant dezelfde mensen die de discussies voerden. Ik voelde me niet geroepen om iets te zeggen. Wat wist ik nou? Zij wisten het beter, waarom zou ik dan nog iets zeggen? Sommige docenten hebben een tactiek bedacht om je toch iets te laten zeggen in de werkgroepen: het beruchte aanwijssysteem. Ze geven onverwacht beurten, waardoor je wel iets zinnigs moet zeggen over de stof. Resultaat: ik zit met zenuwen in de werkgroep en wanneer mijn naam genoemd wordt, kleurt mijn hoofd weer vurig rood.
De moed zonk me iedere keer in de schoenen wanneer ik me in een nieuwe groep of bij een nieuwe baan bevond. Telkens weer werd ik geconfronteerd met mijn onzekerheid. Telkens kreeg ik het gevoel dat mensen mij niet leuk vonden, omdat ik mezelf minder liet horen. De mensen die grapjes maken of direct een gesprek met je aanknopen, zijn natuurlijk veel leuker. Elke keer nam ik mezelf weer voor om dit keer wel spontaan te zijn en eens op de voorgrond te treden. Toch werd ik dan door mezelf weer keurig terug de coulissen in gedirigeerd. Het vreemde is dat ik bij mijn vrienden totaal het tegenovergestelde ben. In een comfortabele omgeving durf ik mezelf volledig te laten gaan. Die mensen hoeven namelijk geen oordeel meer over mij te vellen.
Zelfverzekerd? Dat is pas aantrekkelijk!
Na 22 jaar mijn onzekere zelf te zijn geweest, begon ik vraagtekens te zetten. Enerzijds vindt mijn generatie dat we kwetsbaar moeten kunnen zijn en dat we moeten beseffen dat iedereen onzeker is. Aan de andere kant vindt mijn generatie dat je alles kunt bereiken als je maar hard genoeg werkt en op de voorgrond treedt. Bij nieuwe banen en stages wordt verwacht dat je jezelf ertussen wringt en eruit springt. Er is geen tijd om de kat uit de boom te kijken.
Zonde, want die boom zit echt prima. Wanneer je diepere gesprekken met de schreeuwers voert, blijkt dat zij ook uit elkaar barsten van onzekerheid. Niemand weet eigenlijk precies waar hij of zij mee bezig is. Waarom houden we dan toch een soort competitie in stand? Waarom houden we elkaar allemaal voor de gek? Ook de datewereld doet hieraan mee. Een antwoord op de vraag ‘Hoe ziet jouw ideale liefde eruit?’ luidt doorgaans: ‘Hij/zij moet zelfverzekerd zijn, dat is aantrekkelijk.’ Maar tegelijkertijd rekenen we mensen erop af wanneer ze zich niet kwetsbaar op kunnen stellen.
Ik stel daarom voor dat we elkaars onzekerheid gaan omarmen. Gun iemand wat tijd als die zich in het begin iets meer op de achtergrond houdt. Ga er niet van uit dat kwaliteit ligt bij degenen met de grootste mond. Tuurlijk, om verdere stappen in je carrière te zetten, moet je een beetje lef hebben en jezelf zichtbaar maken. Maar waarom zou een stiller iemand met een rood hoofd niet dezelfde kwaliteiten hebben als iemand die gelijk de microfoon grijpt en zich er doorheen bluft? Ik denk namelijk dat die onzekerheid kan afnemen als deze ook door iedereen gerespecteerd wordt. Het allerbelangrijkste is natuurlijk die onzekerheid zelf te respecteren.
De wijze woorden van de VVD, ‘Does Lief’, lijken in dit geval van toepassing. Ik zal altijd bij elke nieuwe stap blijven denken: Waarom doe ik dit? Niemand vindt me vast aardig daar. De rest is toch veel beter dan ik. Maar een beetje tijd om me comfortabel te voelen in een nieuwe groep en daar begrip voor te krijgen, is al een enorme stap. Voor sommigen zal dit klinken als aanstellerij, voor anderen wellicht een feest der herkenning. Ik kom die schulp echt wel uit hoor. Ik heb daar alleen een aantal dagen en dertig overpeinzingen voor nodig.
Tekst: Julianne van Pelt // Beeld: Katja Schraag
Babel Magazine 