Waarom heb ik geen zin in om de Sex and the City revival te kijken? Is dat omdat in deze nieuwe versie, die onder de noemer And Just Like That… gaat, het oude succesrecept niet compleet is nu Kim Cattrall niet meer zal verschijnen als de fan-favorite Samantha Jones? Is het omdat veel visies van toen, zoals het stereotype van de ‘gay best friend’-karakters, het ontbreken van karakters van kleur en uitgekauwde verhaallijnen over vrouwen die op zoek zijn naar ‘de ware’ steeds meer gezien worden als achterhaald? Of heeft het simpelweg te maken met dat ik stiekem niet zo geïnteresseerd ben in het seksleven van Carrie, Charlotte en Miranda, omdat ze een bepaalde leeftijd hebben bereikt. Een leeftijd waarbij de vage, ongeschreven scheidslijn is gepasseerd die bepaalt of we mensen wel of niet zien als seksuele wezens. Het zal voor mij een combinatie zijn van alle drie de factoren. Maar waar ik bij de eerste twee redenen geen ongemak of gêne voel en bovendien wordt bijgestaan door kritieken uit onder andere The New York Times, kruipt het akelige gevoel omhoog dat de derde reden neigt naar leeftijdsdiscriminatie. Want waarom zou ik seizoenen lang geïnteresseerd toekijken hoe Carrie en co elkaar als dertigers vertellen over hun nachtelijke avontuurtjes, terwijl ik bij een Carrie van middelbare leeftijd denk ‘laat alsjeblieft zitten’?
Tekst /// Afra van Ooijen Beeld /// Fieke de Groot
Het staat me bij dat eenzelfde soort gevoel opkwam toen ik de HBO-serie Girls keek. In deze millennial variant van Sex and the City betrapte ik mezelf erop dat ik scènes over de seksualiteit van de ouders van de hoofdpersoon Hannah het liefst doorspoelde. Zonde, want deze verhaallijn biedt ook een boeiend perspectief omdat het kampt met de worsteling van Hannahs vader die op latere leeftijd uit de kast komt. Dit alles zette me aan het denken over hoe er weinig gepraat wordt over senioren en seksualiteit. Hoe komt dat? Weet ik er niets van of wil ik er niets van weten? Komt dat niet omdat er sowieso weinig representatie is van mensen ‘op leeftijd’ in relatie tot seks in de media, of dit nou in films, boeken, talkshows of reclames zijn?
Keer op keer concluderen studies over de seksualiteit van senioren dat er een hardnekkige mythe heerst die rimpels en grijze haren gelijkstelt aan een dalend libido en zelfs aseksualiteit.
Bejaarden in bed
Na een flinke Googlesessie bleek dat er al veel onderzoek is gedaan naar de seksualiteit van mensen boven de vijftig. Keer op keer concluderen deze studies dat er een hardnekkige mythe heerst die rimpels en grijze haren gelijkstelt aan een dalend libido en zelfs aseksualiteit. Deze mythe van de senior zonder seks blijkt in de werkelijkheid totaal niet te kloppen. Deze doelgroep blijkt namelijk over het algemeen nog evenveel seksuele verlangens te hebben als toen ze jong waren en tot op hoge leeftijd seksueel actief te blijven, mits zij gezond zijn. Een studie vanuit de American Psychological Association in 2014 wijst uit dat circa zestig procent van de mannen en dertig procent van de vrouwen tussen de tachtig en honderd jaar nog seksueel actief zijn. Een andere studie uitgevoerd van 1971 tot 2001 in Zweden, wijst zelfs uit dat seksuele activiteit onder senioren door de jaren heen steeds meer toeneemt. Met het vooruitzicht dat we straks allemaal honderd jaar oud worden is het fijn om te weten dat onze seksualiteit niet op de helft van ons leven al passé is. Helaas zorgt de mythe van de aseksuele senior nu voor een stigmatisering van de seksualiteit van ouderen, die praktische en medische consequenties met zich meebrengen. Zo zorgt deze mythe er bijvoorbeeld voor dat er vaak te weinig rekening wordt gehouden met privacy voor ouderen in bejaardentehuizen en wordt het in sommige bejaardentehuizen zelfs afgehouden. Medisch gezien blijkt dat seksualiteit onder ouderen amper besproken wordt met de huisarts. Lichamelijke en medische informatie die van belang zijn voor deze leeftijdsgroep, zoals erectieproblemen voor mannen, moeite met vochtig worden voor vrouwen na de overgang, maar ook geslachtsziektes, worden zo minder makkelijk verspreid en kwalen worden zo minder snel behandeld.
Senioren en seksscènes
Het is inmiddels hopelijk duidelijk dat ouderen nog steeds seks hebben. Waarom wordt er dan zo weinig over verteld? Zonder representatie van seksueel actieve ouderen is het namelijk gemakkelijk om in de mythe van de aseksuele senior te blijven geloven. Ik moet bekennen dat ik bijna nooit films zie waarin het seksuele verlangen tussen twee oude mensen ervan afspat. Ik besloot op onderzoek uit te gaan en zulke films blijken wel degelijk te bestaan. Waarom ben ik zulke films nooit eerder tegengekomen? Is dit iets onbewusts of ga ik ze opzettelijk uit de weg? Tijd voor verandering dus. Ik heb La Grande Bellezza (2013) gekeken, waarin de bedscène tussen de hoofdpersoon Jep en de stripper van middelbare leeftijd Ramona me intrigeerde. Jep en Ramona brengen de hele ochtend door in bed zonder seks te hebben, maar weten desondanks een sensuele intimiteit over te brengen. Ze zijn objectief gezien niet zo ‘perfect oud’ als Monica Bellucci, maar zijn prachtig in hun zelfverzekerdheid. Bovendien bewijst Ramona dat tatoeages nog steeds sexy kunnen zijn als je ouder bent. La Grande Bellezza voelt aan als een succesvolle ‘coming-of-age’ film maar dan voor zestigers. Hierna staat onder andere de Netflix-serie Grace and Frankie op mijn lijstje, waarin een rode draad is dat je je op late leeftijd altijd kan blijven ontwikkelen en kan blijven experimenteren, dat er nog steeds drama’s in vriendschappen voorvallen en dat nieuwe verliefdheden kunnen groeien. Kortom, Grace and Frankie gaat over dat oud worden niet gelijk staat aan langzaam weg creperen achter de geraniums. Ik heb besloten And Just Like That… toch over te slaan. Niet vanwege de leeftijden, maar omdat ik Samantha Jones een te groot gemis vind. Hannahs vader in Girls heeft daarentegen mijn volle aandacht verdiend. De seksualiteit van ouderen die buiten het heteronormatieve spectrum vallen, blijken namelijk al helemaal onderbelicht te zijn in studies en vormen van representaties.
Dat ouderen seks hebben is nu duidelijk. Waarom wordt er dan zo weinig over verteld?
Tegelijkertijd heerst er een dubbele standaard als het gaat om de representatie van de seksualiteit van oude mannen ten opzichte van oude vrouwen. Zo wordt er minder snel opgekeken van grote leeftijdsverschillen tussen oudere mannen en jonge vrouwen. Denk bijvoorbeeld aan hoe de seksuele spanning tussen Scarlett Johansson (toentertijd zeventien) en de middelbare Bill Murray in Lost in Translation (2003) acceptabel gevonden leek te worden, of hoe Robert de Niro in de verschutting van een comedy, Dirty Grandpa (2016), een weduwnaar speelt die met zijn kleinzoon op spring break achter jonge vrouwen aangaat. Kijk vervolgens naar hoeveel heisa er werd gemaakt over het leeftijdsverschil tussen de 51-jarige Monica Bellucci als ‘Bond Woman’ in Spectre (2015) tegenover de vier jaar jongere Daniel Craig. Het lijkt er daarom op dat we de seksualiteit van de oude man meer accepteren dan die van de oude vrouw. En dan valt Monica Bellucci nog binnen het normatieve schoonheidsideaal. Zou het niet mooi zijn als het een keer normaal gevonden wordt om de seksualiteit weer te geven van de vijftigplus vrouw met een paar kilootjes meer, zonder zandloperfiguur, uitgelubberd, gerimpeld en al?
De zoektocht naar de seksuele senior gaat verder
Mijn zoektocht over dit onderwerp was nog niet voorbij en voor ik het wist kwam ik terecht in een hartverwarmende serie artikelen over tachtigers die verliefd werden, en jawel, daar hoorde de liefde bedrijven ook bij. In een van die interviews in The New York Times vertelt een vrouw van 86 hoe ze op haar eerste date met haar nieuwe vriend van 89 naar een film van Amy Schumer ging en vervolgens werd versierd met de woorden: ‘Winter is coming. It’s getting cold. I’m not going to want to go to home tonight’, waarna ze met elkaar in bed doken.
Zonder representatie van seksueel actieve ouderen is het namelijk gemakkelijk om in de mythe van de aseksuele senior te blijven geloven
Ik ben nog niet op het punt dat ik wil weten wat mijn familieleden van zestigplus allemaal uitspoken, maar ik zou graag ruimdenkender willen zijn als het gaat over de seksuele ervaringen van ouderen. Het is de hoogste tijd om hun seksualiteit te normaliseren en te stoppen met de preutse houding ten opzichte van oude lichamen. Ik hoop dat er in de toekomst meer vormen van representaties in bijvoorbeeld films, series en boeken komen die de intimiteit, sensualiteit en ordinaire seks van ouderen durven weer te geven. En nogmaals, met het vooruitzicht we straks allemaal honderd jaar worden, is het toch echt een fijn idee dat onze seksualiteit niet op de helft van ons leven al verleden tijd is.
Babel Magazine 