Voor de rubriek ‘In de geest van’ onderzoeken onze redacteuren elke maand het gedachtegoed of leven van een opvallende geesteswetenschapper. Dit nummer leest Loïs het werk van Vatsyayana: de Kamasoetra, een van de bekendste boeken over seks. Dit boek wordt over het algemeen geassocieerd met seksstandjes, maar is dat inderdaad waar het over gaat?
Tekst /// Loïs Blank Beeld /// Jolan Lammertink
Ik keek of de universiteitsbibliotheek toevallig een online vertaling van de Kamasoetra voor mij had, maar dat was helaas niet het geval. Onze geliefde universiteit blijkt geen sekshandboek te verschaffen. Gelukkig vond ik er één online voor de prachtige prijs van zes euro (met hardcover!) – het koopje lag de volgende dag op de mat. Ideaal voor tijdens de quarantaine, de timing kon niet beter.
Al snel kwam ik erachter dat mijn idee van de Kamasoetra – gebaseerd op hoe men erover spreekt – niet bleek te kloppen. De Kamasoetra behoort tot de bekendste boeken uit de Indiase literatuur en is waarschijnlijk geschreven in de tweede eeuw na Christus door Vatsyayana, een Indiase filosoof. Het eerste dat opvalt is dat in de inleiding direct wordt uitgelegd dat de Kamasoetra nooit geschreven is als handboek. Kamasoetra betekent letterlijk zoiets als ‘kernachtige uitspraken (soetra’s) over het seksleven (Kama)’. Dat het geen handboek is, volgt al uit de taal waarin het is geschreven, het Sanskrit. Dit werd enkel beheerst door intellectuelen –als de Kamasoetra dus een handboek zou zijn, was het geschreven voor een zeer selecte groep mensen. We weten dat het geen handboek is omdat het Sanskrit niet gebruikt werd voor persoonlijke zaken of zaken met een direct nut; deze taal gebruiken voor een zelfhulpboek is daarom uiterst onlogisch. Geen handboek dus, maar wat dan wel?
Toch enig dat ‘schuren’ achttien eeuwen geleden al bestond?
Waar het Sanskrit voor werd gebruikt, waren zaken die aanspraak maakten op eeuwigdurende geldigheid en die boven het praktische en dagelijkse stonden. Daarmee wordt bedoeld dat het algemene, tijdloze methoden beschrijft voor het oplossen van bepaalde problemen – in het geval van de Kamasoetra problemen rondom seks. Het gaat in het boek vooral om de kunst van het analyseren. Om seks in kaart te brengen wordt het teruggebracht tot begrippen en categorieën. Herman Tieken, vertaler van het boek, stelt dat de Kamasoetra eigenlijk een persiflage is op de Arthashastra, een ander bekend boek uit de Indiase traditie over staatkunde. Dat de Kamasoetra een parodie is, blijkt uit de vorm waarin het is geschreven; die lijkt zeer sterk op de vorm van de Arthashastra. De Kamasoetra is dus een parodie op een wetenschappelijke tekst. Waar de Arthashastra de ideale koning beschrijft, richt de Kamasoetra zich op seks en liefde – en de sociale context van die twee thema’s. De serieusheid waarmee dit wordt gedaan is, zo stelt Tieken, bedoeld als grap. De reden dat wij de Kamasoetra vandaag de dag vooral kennen als ‘boek met seksstandjes’ is een gevolg van latere erotische dichtkunst, waarin het boek opnieuw werd geparodieerd. Hierdoor is boek twee, Vrijen en seks, nu alom bekend, maar wat staat er dan in de andere zes delen?
De zeven boeken der Kamasoetra
Het eerste boek is een algemene inleiding en zet onder andere de drie doelen van het leven uiteen: geloof, geld en liefde. De Kamasoetra focust op de liefde. Liefde en seks zijn volgens de Kamasoetra dingen waar je aan begint na het afronden van je studie (oeps) en seksueel genot ontstaat als het bewustzijn, bezeten van opwinding, zijn doel bereikt. Daar wordt het niet veel duidelijker van, maar gelukkig zijn er twee plekken om te rade te gaan voor vragen daarover: 1) de Kamasoetra – bof jij even dat je deze Babel leest – of 2) mensen uit de grote stad.
Wat verder in het boek sterk naar voren komt, is het categoriseren van allerlei zaken: bijvoorbeeld de typen vrouwen (o.a. meisje, levensgenieter en prostituee) en mannen op basis van formaat van het geslachtsdeel (de haas, de stier en de hengst). Van deze categorieën worden de combinaties weer uiteengezet, alles op zo’n klinische manier dat er van seksuele spanning nog weinig te bekennen is. Al met al leest de Kamasoetra voor een groot deel als een seksencyclopedie. Genot komt echter wel expliciet aan bod: ‘Het genot van de vrouw is identiek aan dat van de man doordat ze tot dezelfde mensensoort behoren. Wel doe je er goed aan een vrouw zo te verwennen dat zij als eerste haar hoogtepunt bereikt’ (boek 2. 1: 30-37). Verder is het lezen van de Kamasoetra op veel plekken uitermate komisch. Toch enig, dat ‘schuren’ achttien eeuwen geleden al bestond? Vijftienjarige ik had het zeer waarschijnlijk niet onder de categorie ‘omhelzingen’ gezet, maar ach. Ook de benamingen in het boek zijn werkelijk zalig; zo heeft de liggende omhelzing de pakkende naam ‘rijst met sesam mengen’, wordt er in de Kamasoetra ook ‘getandenborstelkust’ en ‘ge-pro-formakust’ (het leest bijna als studententaal). Wat verder opvalt is dat alles in het boek wordt besproken. Zo worden ook de mogelijke manieren van nagelkrassen schematisch uiteengezet. Kromme kras in de hals of op de borsten? Dan heb je een ‘halvemaan’ getekend. Als je dat tweemaal doet met de openingen naar elkaar heb je een ‘cirkel’. Vatsyayana beschrijft acht verschillende nagelkrassen, moge de bingo beginnen.
Het derde en vierde boek gaan over het vinden en behouden van een echtgenoot en over de hiërarchie binnen een harem en het versieren van vrouwen in het algemeen. Hier lees je dat Vatsyayana het afraadde om met meerdere dames uit hetzelfde huis te gaan; het idee van ‘don’t shit where you eat’ gaat dus al een tijdje mee. Het zesde boek gaat over de prostituee en hoe zij te werk gaat. Hier lezen we de redenen om klanten te weigeren, de smoezen die gebruikt kunnen worden om hun meer geld af te troggelen, hoe van klanten af te komen en de manier waarop de prostituee haar geld moet boekhouden en investeren. Hier zien we dus een uitgebreide uiteenzetting van alle aspecten van dat beroep.
Het laatste boek is er voor degene voor wie de Kamasoetra niet tot het gewenste resultaat heeft geleid. Het beschrijft esoterische praktijken, zoals geurende zalven die je onweerstaanbaar maken, en recepten voor potentieverhogende middelen, waarvan het gebruik in de volgende passage ten zeerste wordt afgeraden – peperkorrels en chili’s bleken toch niet voor op de edele delen.
Is er, ondanks dat de Kamasoetra dus geen handboek is, toch iets dat we kunnen halen uit het lezen van dit oude schrift over seks? Waar dit boek een goed voorbeeld van is, is dat het geen blad voor de mond neemt over het thema seks – van een taboe of schaamte is absoluut geen sprake. Sterker nog, alle onderwerpen worden met evenveel woorden beschreven, waardoor er ook geen waardeoordeel lijkt te hangen aan de verschillende onderwerpen. Ja, het tweede boek bespreekt wellicht allerlei seksstandjes, maar het suggereert niet dat het ene beter is dan het andere. Er wordt enkel soms vermeld dat een bepaalde handeling veel oefening vergt. Verder kan ik het lezen van dit boek zeker aanraden als amusement, al is het alleen maar vanwege de komische namen en encyclopedische beschrijvingen. Gaat het je Kama verbeteren? Lees die soetra’s en je komt het vanzelf te weten.
Babel Magazine 