Onderstaande tekst gaat over een lesbische non

Afgelopen zomer ging Benedetta (2021), de nieuwste film van Paul Verhoeven, in première op het filmfestival van Cannes. Deze film gaat over zuster Benedetta Carlini, een 17^e-eeuwse Italiaanse non die een relatie zou hebben gehad met een vrouw. Paul Verhoeven en David Birke baseerden zich voor het schrijven van het scenario op het historische non-fictie boek Immodest Acts: The Life of a Lesbian Nun in Renaissance Italy (1985) van Judith Brown. Volgens online recensies van lezers zou deze titel academische clickbait zijn, omdat in het boek van seksualiteit nauwelijks sprake is. Datzelfde geldt absoluut niet voor de film van Paul Verhoeven. In 1987 maakte Su Friedrich een ingewikkelde gelaagde film waarin de liefdesgeschiedenis van Benedetta Carlini ook al een rol speelde: Damned If You Don’t.

Tekst /// Lucas Gortemaker Beeld /// Fiona Triest 

Het eerste shot van deze 16mm zwart-wit film van Friedrich is dat van een non op leeftijd die in een ijsje bijt. Daarna maakt een jonge vrouw, die in de aftiteling ‘The Other Woman’ wordt genoemd, zich klaar voor een filmavond. Ze steekt een kaars aan, trekt een fles wijn open en gaat in haar bed liggen. Op haar kleine televisie kijkt ze naar Black Narcissus uit 1947. In deze oude film zijn er vijf nonnen en een Britse agent: de goede non, de tuinierende non, de vrolijke non, de sterke non, de slechte non en Mr. Dean. Zij maken allen deel uit van een kloosterorde die de taak heeft om in de Himalaya een school en een ziekenhuis te stichten voor de plaatselijke Indiase bevolking. De goede non, die tevens zuster-overste is, twijfelt aan de intenties van de slechte non. Ze herinnert haar eraan dat er hard gewerkt moet worden en dat de overste van iedereen in feite de dienaar is van iedereen. En hard werken doen de nonnen, dag en nacht, door aspirine en de Engelse taal naar de Indiase boerenfamilies te brengen. Volgens de slechte non zijn de Indiase boeren niet in staat iets bij te leren. De goede non is een andere mening toegedaan. Zowel de goede als de slechte non ontwikkelen onverwachte gevoelens voor Mr. Dean. Het hele verhaal duurt veel te lang voor ‘The Other Woman’, die in slaap is gesukkeld. Zodoende gaat het volledig aan haar voorbij hoe de situatie in de kloosterorde compleet uit de hand loopt.

De volgende ochtend draait een non in haar appartement in New York de jaloezieën open. ‘The Other Woman’ is ook wakker en beplakt haar muur met behangpapier met bergtekeningen. Beide vrouwen stappen op hetzelfde moment de deur uit. Ze blijken buren van elkaar te zijn. Na wat kort ongemakkelijk oogcontact vervolgt de non haar weg naar de kerk. ‘The Other Woman’ volgt haar. Tijdens deze achtervolging haalt een zekere Makea McDonald, sopraan van The Choir of New York City’s Riverside Church, in een voice-over herinneringen op aan haar eerste jaar op de middelbare school. In dat jaar kreeg ze les van een zuster Elsa, die in plaats van over religie constant over seks sprak. Dat zorgde in haar klas voor nogal wat opschudding. In de kerk steekt ‘The Other Woman’ nog eens een kaars aan terwijl de non bidt en de voorganger spreekt over de viering van de verrijzenis van Jezus en het onvermogen van de moderne mens deze verrijzenis te integreren in het eigen leven. De maandag na Pasen keert iedereen gewoon terug naar hun vertrouwde levens. De voorganger roept God op de mensen in de kerk te helpen dat patroon te doorbreken, door hun het vermogen te schenken het ongekende te ervaren en te leven met een fonkelnieuwe visie op wat het dagelijks bestaan zou kunnen betekenen. 

En hard werken doen de nonnen, dag en nacht, door aspirine en de Engelse taal naar de Indiase boerenfamilies te brengen

Daarna komt het boek van Brown over zuster Benedetta ter sprake. Zij was de abdis van een Italiaans klooster. Van 1619 tot 1623 werd er een onderzoek naar haar ingesteld wegens vermeend wangedrag. Na het proces bracht ze 35 jaar door in een gevangenis van het klooster, waar ze uiteindelijk stierf. Eén van de nonnen die bij het schandaal betrokken was, was kamergenoot zuster Crivelli. Zij getuigde tegen zuster Benedetta om zelf straf te ontlopen. In de film wordt een deel van haar getuigenis op luchtige wijze voorgelezen door actrice Cathy Quinlan. De tweede nacht na Pasen verwijderde Jezus het hart van zuster Benedetta. Zuster Crivelli was erbij toen Jezus het drie dagen later verving met zijn eigen hart, waar zuster Benedetta uiteraard heel blij mee was.

De non slentert intussen door de straten van New York, neemt de metro naar Coney Island, bezoekt Deno’s Wonder Wheel Amusement Park, het strand en de dierentuin. In de dierentuin aanschouwt ze gebiologeerd twee spelende witte dolfijnen. ‘The Other Woman’ tuiniert, leest het boek van Brown en koopt een poster met het portret van Jezus. Aan het einde van de film naderen de memoires van McDonald en de getuigenis van zuster Crivelli hun ontknoping. De non grijpt in haar huis wanhopig naar haar rozenkrans. Plotseling staat ‘The Other Woman’ in uitdagende kleding voor haar neus.

Friedrich weet de filmfragmenten uit Black Narcissus, de getuigenissen van Crivelli en McDonald, kanselredes en de bekoring van een New Yorkse non in Damned If You Don’t op indrukwekkende wijze te verbinden. Uit de aftiteling blijkt dat ze de regie, de cinematografie, het geluid en de montage volledig zelf heeft gedaan. Het geluid (evenals de humor) is bij momenten dusdanig subtiel dat deze wegens de compressie van het bekendste videoplatform – waarop deze veertig minuten durende film in haar volledigheid te zien is – soms een beetje verloren gaat. Hoe dan ook zou ik iedereen die zich tijdens deze wintermaanden na vijf uur ’s avonds een beetje verveelt, aanraden een filmavond te houden. Steek wat kaarsen aan, trek een fles wijn open en kijk Benedetta, met als voorfilm deze verborgen parel van Su Friedrich. Amen.