Hoe zien de seizoenen eruit in 2050 als klimaatverandering geen halt toegeroepen wordt? Tim Devine en Hugh Crosthwaite, een mediakunstenaar en een componist, hebben de handen ineengeslagen om hier een muzikaal beeld van te schetsen. In aanloop naar de klimaattop in Glasgow hebben zij namelijk Antonio Vivaldi’s muzikale verbeelding van de vier seizoenen bewerkt. Met behulp van data van klimaatonderzoekers hebben zij voor hun digitale project The [uncertain] Four Seasons maar liefst 852 verschillende nieuwe versies gecreëerd, voor iedere regio in de wereld een andere, afhankelijk van de impact van de opwarming van de aarde in dit gebied.
Tekst /// Kevin Hoogeveen Beeld /// Winonah van den Bosch
Vivaldi (1648-1741) componeerde zijn Le quattro stagioni in de achttiende eeuw. In 1725 verschenen de vioolconcerten in een bundel met andere composities. De componist beoogde de seizoenen muzikaal uit te beelden. Bij deze muziek schreef Vivaldi sonnetten over de seizoenen. Zij passen bij wat de muziek uitdrukt. In een doorloop van het jaar horen we de interactie tussen mens en natuur. De lente begint met het gezang van vogels. Tumultueus voorjaarsweer wordt afgelost door wederom vogelgefluit; na regen komt zonneschijn. Een herder weidt zijn kudde geiten vreedzaam op groene weiden. De lente eindigt met een feest van herders, nymfen en satyrs. De zomer is vol bedreigingen. Hitte en stormen liggen op de loer. Angst komt terug in in dit stuk, angst die terecht blijkt. Het woeste weer vernielt een deel van de oogst. De meeste oogst wordt echter binnengehaald. In de herfst vinden we hiervan de muzikale uitbeelding. De vreugde van het oogstseizoen komt terug in de muziek, evenals de zorgeloosheid die bij overvloed kan optreden. De herfst eindigt met een jachtpartij. In de winter staat de kou centraal: de snijdende, onbehaaglijke kou. Toch gaat het largo, een langzaam tempo, in dit deel over het behaaglijk binnen zitten, bij het haardvuur. Buiten valt de regen. Op het eind gaan we toch de sneeuw in, we glijden uit over het ijs en vallen, en we waarderen de verrukkingen die enkel de winter ons kan bieden.
De voor het bewerkingsproject van deze achttiende-eeuwse composities van Devine en Crosthwaite gebruikte data zijn afkomstig van de Intergouvernementele Werkgroep inzake Klimaatverandering, in het Engels afgekort tot IPCC. Met behulp van een algoritme is in het hier besproken project de muziek aangepast overeenkomstig de voorspellingen van het IPCC. De herfst in Shanghai klinkt bijvoorbeeld anders dan de herfst in een gebied dat op andere wijze de gevolgen van klimaatverandering verwacht wordt te ondervinden. Op de website van het project (www.the-uncertain-four-seasons.info) kun je de verschillende regio’s selecteren. Per regio is er een korte samenvattende beschrijving van de situatie anno 2050, bijvoorbeeld ‘In 2050 staan grote delen van Nederland onder water’. Bij het klinken van de veelal lugubere muziek lichten de door de muziek uitgebeelde sonnetverzen op. Naast deze verzen licht een tekst de klimatologische situatie anno 2050 toe.
Vivaldi’s oogstvreugde uit 1725 is geheel verdwenen. In het nieuwe Atlantis onder de Noordzee valt niks te oogsten.
De Nederlandse seizoenen van 2050 worden ten gehore gebracht door het Radio Philharmonisch Orkest. De lente klinkt unheimisch. Het vogelgezang is door de afname van biodiversiteit minder uitbundig, de heftigheid van stormen is toegenomen. Hoge temperaturen maken de zomer drukkend. Een langzamer muziektempo geeft dit weer. De herfst is het meest onheilspellend. De stijging van het zeewaterpeil heeft in 2050 grote delen van Nederland onder water gezet. Vivaldi’s oogstvreugde uit 1725 is geheel verdwenen. In het nieuwe Atlantis onder de Noordzee valt niks te oogsten. De herfst is dan ook stil. De beeldopname van de uitvoering door het orkest maakt duidelijk dat je geluidsinstallatie nog goed functioneert. De dirigent slaat de maten, maar voor het gehele orkest is de herfst een rust. Zo houden strijkers de stok in de aanslag, maar duurt het tot de winter tot zij weer een noot spelen. De winter heeft namelijk nog wel geluid. Op een opgewarmde aarde is sneeuwpret zoals in 1725 echter ver te zoeken. Slechts een deel van de oorspronkelijke partijen wordt gespeeld.
Devine, Crosthwaite en allen die aan dit project hebben meegewerkt brengen een klimatologisch rapport op een creatieve wijze tot leven. Waarschuwende en weinig goeds voorspellende tekst is omgezet in muzieknoten. Dystopische klanken brengen een ongewenste, maar niet irreële toekomst dichtbij. De verbeeldingskracht heeft een extra hulpmiddel gekregen: als luisteraar kun je je de gevolgen van klimaatverandering wellicht makkelijker voorstellen. Door het populaire werk van Vivaldi te bewerken, hebben de bedenkers van dit project een slimme keuze gemaakt. De vier seizoenen is bekend bij een groot publiek, al is het slechts ten dele. Het in dit project muzikaal verbeelde 2050 is nog niet onafwendbaar. Wel is het een reële mogelijkheid. Ik hoop dat dit muziekproject bijdraagt aan bewustwording en aanzet tot actie. Dat we er met zijn allen toch alles aan mogen gaan doen om te voorkomen dat de seizoenen van 2050 even apocalyptisch zijn als The [uncertain] Four Seasons ons nu voorhoudt.
Babel Magazine 