De bestaande verkeersregels geven in een groot deel van Nederland weinig aanleiding tot discussie. Dat ligt in Amsterdam net wat anders. Hier bestaan er ongeschreven regels in het verkeer die elke bewoner kent en waar bijna iedereen zich ook aan houdt. De fietser heeft daarbij een speciale en centrale positie binnen de stadsgrenzen. En terecht!
Tekst: Max Rensink // Beeld: Anna Berkhout
Je kunt er niet omheen: in de hoofdstad heerst het gevoel dat de fietser de baas is. Als fietser in de binnenstad bekruipt je een gevoel van onoverwinnelijkheid, van moed en van autoriteit. Fietsen in Amsterdam geeft een bijzonder gevoel van vrijheid. Fietsers vliegen met hoge snelheid over bruggetjes, zoeven links langs vluchtheuvels en steken bliksemsnel drukke kruispunten over, vaak nog net door het oranje licht. Als deze waaghalzen het vervolgens aandurven om met hoge snelheid een blik over hun schouder te werpen, zullen ze zien dat er nog een aantal fietsers achter ze aan racet.
De fietsdrukte in Amsterdam kent absoluut nadelige gevolgen. De stad wordt meer dan eens opgeschrikt door een dramatisch fietsongeluk met fatale afloop. Het lukt de stad vooralsnog niet om het aantal fietsongelukken substantieel te reduceren. Mogelijk heeft dit grote aantal ongelukken te maken met de toename van het aantal fietskilometers en de opmars van de elektrische fiets met bijbehorende hoge snelheid en kwetsbaardere bestuurder.
Opmerkelijk is dat dit nare feit er niet voor lijkt te zorgen dat de Amsterdamse fietser zijn fietsgedrag aanpast. De ervaren Amsterdamse weggebruiker weet dat er op elk moment en van alle kanten een tweewieler zou kunnen opduiken. Daarbij zijn er ontzettend veel fietsen in Amsterdam, zelfs meer fietsen dan inwoners. Er valt echter over te twisten of sommige gammele barrels met bijvoorbeeld een kapot spatbord, slechte remmen en een ratelende ketting ‘fiets’ genoemd mogen worden. Deze halve fietswrakken dragen ook niet bij aan de fietsveiligheid. Onbedoeld voordeel is wel dat een dubbel slot overbodig is.
De gemeente begint langzaamaan te beseffen dat de Amsterdamse fietser de dienst uitmaakt. De Weteringschans is inmiddels een fietsstraat geworden, waardoor de fietser daar nu ook volgens de wet het hoogste woord heeft. Er is een interessant experiment gaande achter het Centraal Station, waar een gebied bestaat waar geen verkeersregels gelden: een shared space. Het blijkt dat anarchie de verkeersdoorstroom niet bemoeilijkt maar zelfs kan bevorderen, omdat mensen zelf redelijk goed in staat blijken eventueel ontstane problemen samen op te lossen. Er is een leuke timelapse te vinden van deze shared space, waarop te zien is dat het verkeer weliswaar chaotisch, maar verrassend goed verloopt. Belangrijk om te vermelden is wel dat hier geen auto’s rijden. Wat een verademing!
De verhouding tussen toerist en fietser kan niet onbesproken blijven. Menig toerist is voor vertrek ongetwijfeld gewaarschuwd voor de Amsterdamse verkeerssituatie, maar lijkt bij zichzelf te denken ‘Zó erg kan het toch niet zijn?’ Wanneer de toerist echter met zijn rolkoffer in de hand de hal van het Centraal Station verlaat, wordt in de zoektocht naar het hotel deze waarschuwing vaak vergeten. Wanneer de nietsvermoedende toerist een peloton aan fietsers op zich af ziet stormen, slaakt hij verschrikt een gil en springt ternauwernood opzij. Deze ruwe kennismaking kan voor beide partijen een voordeel hebben: de toerist zal de waardevolle waarschuwing gedurende zijn verblijf niet meer vergeten.
Ook de interactie tussen fietser en voetganger in Amsterdam is een boeiend fenomeen. Elke fietser moet stoppen voor het zebrapad zodat de kwetsbare voetganger veilig kan oversteken. In de Mokumse drukte wordt hier echter vaak van afgeweken. Begrijp me niet verkeerd, het is van groot belang dat iedereen zich aan deze regel houdt. Het fascinerende van het Amsterdamse zebrapad is echter de bijna algemeen geldende afspraak tussen voetgangers en fietsers: de fietser wordt regelmatig voorgelaten. Waarschijnlijk bestaat deze overeenkomst omdat stil gaan staan voor de fietser veel meer energie kost, waarbij meespeelt dat de voetganger mogelijk zelf op weg is naar zijn stalen ros en dus ervaringsdeskundige is.
Deze bijzondere ongeschreven regel verloopt vaak zonder problemen, maar we moeten waken voor het moment waarop een van beide het recht op de vrije doortocht volledig opeist. De machtige fietser moet beseffen dat het krijgen van voorrang op het zebrapad een gunst is van de voetganger. In Amsterdam is de fietser de baas, maar staat hij niet boven de wet.
Babel Magazine 