De charme van driehoeksverhoudingen

Tekst /// Laura Slee Beeld /// Susanne de Visser

Team Edward of team Jacob? Als tienermeisje was ik gek van Twilight en The Hunger Games, twee Young Adult boekenseries met een meeslepend liefdesverhaal waarin de vrouwelijke hoofdpersoon verwikkeld is met  twee mannen. In de driehoeksverhouding, of zoals het in het Engels genoemd wordt, de love triangle, hebben beide mannen hun eigen relatie tot de hoofdpersoon en strijdlustige gevoelens naar elkaar. Beide series zijn gekenmerkt door hun liefdesdrama en hebben een groot jong publiek enorm aangesproken. Wat is een driehoeksverhouding en wat leert het ons? Vooral, waarom trekt het zo aan? 

De driehoeksverhouding is een voorbeeld van een topos: een verhaal, gebeurtenis of thema dat herhaaldelijk terug te vinden is in boeken, series of films. De topos vindt zijn origine in de klassieke oudheid. Het was een stijlfiguur die veelvuldig terugkwam in retorica en theater. Het is een conventie of veelgebruikte truc die ook hedendaagse televisiemakers en schrijvers inzetten. De truc lijkt te werken, want hij wordt vaker gebruikt. Denk aan de origin story die veel superhelden doormaken. Spider-Man en Superman zijn niet geboren met hun krachten, maar maken iets abnormaals mee dat hen maakt tot hun superheldenvorm. Spider-Man zou Spider-Man niet zijn als hij niet gebeten was door de spin. Het helpt het publiek hem beter te begrijpen en zich zo verbonden te voelen met de hoofdpersoon. De kritiek is dat zo een topos als deze vaak voorkomt en het publiek verveelt. Ze worden niet meer verrast, het is namelijk zo een diep geïntegreerd onderdeel dat het niet meer weg te denken valt. 

Twilight en The Hunger Games zijn twee van de bekendste Young Adult series uit het begin van deze eeuw waarin de hoofdpersonen zelf ook subject zijn van een topos. De driehoeksverhouding is hetgeen wat terug blijft komen in deze grote series. Niet alleen in het verhaal zelf, maar ook in de mediahype eromheen. Toen de eerste Twilight film vijftien jaar geleden uitkwam, bogen tienermeisjes over het hele internet zich over de vraag: wie is de betere match voor Bella? Of (stiekem): wie vind je zelf leuker? In Twilight wordt de hoofdpersoon, Bella, halsoverkop verliefd op vampier Edward. Helaas loopt dit niet helemaal zoals gepland en komt er een tweede man in het spel: de (spoiler) weerwolf Jacob. Beide zijn gepassioneerd om haar liefde voor zich te winnen. 

Duivels dilemma
In Twilight is Edward de man van Bella’s dromen, ‘What if I’m not the hero, what if I’m the bad guy’. Vier boeken lang is zij in katzwijm over deze eeuwenoude vampier. De enige manier om met hem te zijn is door zich volledig over te geven aan zijn leven en levensstijl. Ze moet en zal een vampier worden. Dit betekent ook dat ze haar mensenleven, vrienden en familie moet opgeven. Haar andere liefde, jeugdvriend Jacob, staat symbool voor een leven waar ze dit niet hoeft op te geven. Maar dan zal ze niet met Edward kunnen zijn. De toekomst van Bella is belichaamd in een man. Het is een duivels dilemma waar alleen een partner haar kan redden. 

De discussie werd levendig gehouden, met elk boek dat of elke film die weer nieuwe inhoud met zich meebracht over de relaties. Dankzij de driehoeksverhouding gingen fans zelf fanfiction schrijven. Dit is een vorm van storytelling waarin fans (los van de auteur) zelf aan de haal gaan met de stof. Deze verhalen vinden ook plaats in de wereld die de schrijver heeft gecreëerd, maar gaan verder dan het originele plot. Fans kunnen hier hun persoonlijke verlangens en ideeën in kwijt en kunnen deze, nog belangrijker, delen met elkaar. Het verhaal gaat zijn eigen leven leiden, omdat fans niet alleen toeschouwer willen blijven.

Driehoeksverhoudingen spreken dus aan. In The Hunger Games vinden we Katniss iets minder te midden van een driehoeksverhouding. Ook zij heeft, net als Bella, twee mannen die aan haar zijn toegewijd. Maar haar prioriteit is niet om liefde of een ideale relatie te vinden. Waar Twilight in het teken staat van liefde is The Hunger Games een dystopisch verhaal met de topos als kleiner thema. Het gaat voornamelijk over Katniss die probeert te overleven en haar familie te beschermen. Het verhaal speelt zich af in een toekomst waarin kinderen uit verschillende provincies moeten deelnemen aan een jaarlijks evenement. Ze moeten elkaar vermoorden, gladiatorstijl, om te winnen. Katniss woont in een arm district en heeft minder kansen. In de serie volg je haar terwijl ze samen met Peeta, haar districtgenoot, deze Hongerspelen wint en daarna het gezicht wordt van het verzet tegen de revolutie. Deze politieke strijd wordt gecompliceerd met een liefdesverhaal. Tot op zekere hoogte is er sprake van een dilemma. Gale, ook een jeugdvriend (net als Jacob),  representeert haar oude leven, hij wil samen met haar vluchten en ontsnappen. Dan heb je Peeta, die ook wil overleven, maar zich strategisch manoeuvreert door het systeem. Weer is het hoofdkarakter, Katniss, gelimiteerd tot het levenspad van haar partner. Haar tegenspelers blijven terugkeren om haar te confronteren met de vraag welke richting ze op wil. De topos gaat niet alleen over liefde, de mannen staan symbool voor het eventuele levenspad. Ze belichamen een mogelijke toekomst net als in Twilight, waardoor dit dilemma dus precies zo moeilijk is.

De topos gaat niet alleen over liefde, de mannen staan symbool voor het eventuele levenspad. 

Veel van de media-aandacht rondom The Hunger Games ging over Peeta en Gale. Er werd flink gecrusht en gediscussieerd. De gruwelen van het boek, zoals kinderen die elkaar vermoorden, werden weggewuifd en de aandacht ging eerder naar hoe knap Liam Hemsworth wel niet was. Het gesprek over wie er leuker is of wie er beter bij wie past is toch ietwat luchtiger dan een politiek gesprek. De emoties die bij de liefdesaffaires gepaard gaan maken het toegankelijk. Laten we hopen dat de gemiddelde lezer meer bekend is met het overpeinzen van eventuele liefdespartners dan het uitmoorden van zijn of haar leeftijdsgenoten. Of in het geval van Twilight zijn het hoogstwaarschijnlijk niet de vampieren of weerwolven die herkenbaar zijn, maar  de opgebouwde spanning en verlangens.

Laten we hopen dat de gemiddelde lezer meer bekend is met het overpeinzen van eventuele liefdespartners dan het uitmoorden van zijn of haar leeftijdsgenoten 

Het dilemma, de topos, spreekt aan. Verhalen die ver van ons dagelijks leven staan hebben realiteit nodig om er op in te gaan. Om te ontsnappen aan de werkelijkheid zijn menselijke liefdes en dilemma’s nodig. Ik zeg meer topoi, meer liefde en meer mannen.