In nood leert men zijn vrienden kennen

Tekst door Sophie Meijer, beeld door Lesine Möricke

Dit jaar besloten mijn vriend en ik Valentijnsdag te vieren met een shared dining diner. De tafel werd gevuld met heerlijk Midden-Oosters eten, prosecco, witte wijn en een kaarsje voor de sfeer. De setting van het diner leende zich voor een diepgaand gesprek en het onderwerp waar wij op uitkwamen was vriendschap.

Herkenning speelt, volgens mij, een grote rol bij het aangaan van vriendschappen. Google denkt er hetzelfde over. Het eerste resultaat van de zoekmachine stelt: ‘Vriendschappen ontstaan wanneer je jezelf herkent in de ander.’ Vervolgens wordt er een hele lijst van leuke en positieve punten gegeven waarin je jezelf dan kunt herkennen bij de ander: je lacht om dezelfde grappen, je hebt dezelfde interesses of je deelt dezelfde hobby. 

Terwijl ik af en toe een stukje pita met hummus belegde en genoot van de aubergine met tahini, vertelde mijn vriend over zijn ervaringen met vriendengroepen. Mijn associaties met het woord ‘vrienden’ zijn eigenlijk altijd positief, zo ook de zijne. Maar het feit dat je goede vrienden bent, komt niet altijd voort uit ervaringen die ook positief bestempeld kunnen worden. 

Toen ik mijn pitch gaf voor deze column, wees een van mijn mede Babel-redacteuren me op Aristoteles’ theorie over vriendschap. Volgens de filosoof bestaan er namelijk drie soorten vriendschappen die alle drie op een ander motief gebaseerd zijn: wederzijds nut en/of specifiek belang, het verschaffen van elkaars plezier en omwille van de vriend zelf. Geen van de vriendschappen zijn ‘slecht’, maar Aristoteles beschouwt ze ook niet allemaal als ‘echt’. 

Het eerste geval klinkt net zo oppervlakkig als dat het is: je profiteert eigenlijk van elkaar, omdat je voordeel kan halen uit de vriendschap. Niets mis mee natuurlijk, als dit gevoel maar wederzijds is en je hier beiden van op de hoogte bent, maar volgens Aristoteles zijn deze vriendschappen imperfect wegens de fragiele basis die bestaat uit weinig kennis over elkaar als persoon. De tweede soort draait om het plezier dat vrienden met elkaar beleven, maar gaat dus niet specifiek om de band tussen twee personen. Wederom een imperfecte vriendschap, aldus Aristoteles, want als je interesses veranderen, loopt de vriendschap een groot risico op verwateren. Slechts de derde vorm zal standhouden volgens de filosoof, want deze soort vriendschap is gebaseerd op karakter. Het is niet alleen leuk of nuttig, maar ook nog eens goed voor de mens. Dit soort vrienden helpen elkaar een betere versie van zichzelf te worden, terwijl de eerste twee soorten vriendschappen hier niet op uit zijn. Dit is the real deal: vrienden voor het leven.

Zodra alle borden leeg waren en er enkele glazen prosecco waren genuttigd, kwamen wij tot de conclusie dat vriendschappen soms ook ontstaan uit situaties die juist erg negatief of droevig zijn. Als je beiden geen stabiel vangnet hebt, of veel te maken hebt gehad met ziekten in de familie bijvoorbeeld, kan dit al snel een band scheppen. Dit betekent niet dat heel de vriendschap is gebaseerd op negativiteit en dat elk moment met elkaar om deze negatieve gebeurtenissen en gevoelens draait, want dat zou de wereld een donkere plek maken. Alleen al het gevoel dat de mensen om je heen je begrijpen zonder dat je veel woorden hoeft te wijden aan iets, kan aanvoelen als een warme deken. En als je deze vriendschap dan moet scharen onder een van Aristoteles’ definities, dan is dit een vriendschap omwille van de vriend zelf en dus het echte werk! Want in nood leert men zijn vrienden kennen.

Mijn Valentijnsdag draaide dit jaar niet alleen om de liefde voor mijn partner, maar ook om de liefde voor mijn vrienden. Alhoewel onze vrienden niet fysiek een plekje aan onze tafel innamen, waren ze er in gedachten wel bij. Een snelle reflectie op mijn vriendschappen bracht mij tot de conclusie dat ik mezelf gelukkig mag prijzen met zo veel mensen om mij heen die tot de derde categorie behoren. Ik wil niet naïef zijn en ontkennen dat ik in aanraking kom met de eerste twee categorieën. Sterker nog: dat wil ik niet. Want ook die vriendschappen kunnen groeien en uiteindelijk minder oppervlakkig worden. Maar de vriendschappen die de beste versie van mijzelf naar boven halen zijn the real deal en zal ik voor altijd koesteren.