De magie van polyamorie

Tekst door Elena Cornelisse, beeld door Ines James

In juli van dit jaar heb ik een keuze gemaakt: ik heb, na bijna vier jaar monogamie, gekozen voor polyamorie. Ik kan me voorstellen dat de gemiddelde persoon die dit leest zich afvraagt waarom ik dit pad heb gekozen. Velen zullen waarschijnlijk veel vooroordelen hebben over polyamorie. Vandaar dat ik hierover wil vertellen – vooral over hoe dit pad mij als mens heeft veranderd.

Hoe raak je in zoiets verwikkeld?

Uit de kast komen is niet makkelijk, maar al helemaal niet als je dat tijdens een relatie moet doen. Ik vertelde aan mijn vriend, met wie ik in een gesloten, monogame relatie zat, dat ik biseksueel ben. Hij was gelukkig ontzettend blij dat ik hem genoeg vertrouwde om dit te vertellen. In eerste instantie wilde ik niks doen met mijn ontdekte aantrekking tot vrouwen. Niet veel later vroeg mijn vriend me of ik hier geen interesse in had. Na lang nadenken, besloten we dat ik de vrijheid zou krijgen om, buiten mijn relatie met hem om, met vrouwen te daten. Ook hij was vrij om dit te doen. Dit was voor ons beiden echter niet succesvol. Online dating bleek niks voor mij te zijn en het is verrassend lastig als het op vrouwen aankomt. Hij ervaarde hetzelfde probleem. 

Onze huidige vriendin hebben mijn vriend en ik via-via ontmoet. Nadat zij en mijn vriend een tijdje met zijn tweeën hadden afgesproken, besloot mijn vriend een date te organiseren met z’n drieën. Hij vermoedde dat onze vriendin en ik erg bij elkaar zouden passen. Dit bleek erg succesvol, al op de eerste date waren we verbaasd hoe harmonieus de interacties met elkaar voelden. Maar, aangezien wij drieën nooit iets hebben meegekregen over wat polyamorie is en hoe een relatie zou werken met meerdere mensen, wisten we niet hoe we dit aan moesten pakken. Er was dan ook veel twijfel of een polyamoreuze relatie wel geschikt zou zijn voor ons drietjes. Uiteindelijk, door veel ontwikkelde gevoelens, hakten we de knoop door: we zouden door het leven gaan als throuple, wat inhoudt: een relatie tussen drie mensen waarbij iedereen gelijk aan elkaar is. Dit noem ik expliciet omdat er ook andere vormen van polyamorie bestaan, bijvoorbeeld dat iemand een open relatie heeft en dat zijn partner de ‘hoofdpartner’ is en de rest daar ‘ondergeschikt’ aan is. Wat ik nooit had zien aankomen, is hoe deze relatie mij zou veranderen. Ik heb dan ook veel lessen die ik tot nu toe heb geleerd, die ik graag met jou, lieve lezer, zou willen delen. 

Les 1: doorbreek de normen en waarden die de maatschappij je heeft aangepraat

Je komt de normen en waarden tegen waar je je hele leven in hebt genavigeerd en die je opeens niet meer kunt volgen. Neem bijvoorbeeld het concept ‘jaloezie’. Over het algemeen wordt het geaccepteerd en normaal gevonden dat iemand in een monogame relatie jaloezie ervaart als diens partner flirtgedrag vertoont met een ander persoon, bijvoorbeeld. In polyamorie, van welke soort dan ook, is zodanige, overmatige jaloezie iets dat je eigenlijk niet kan hebben als je gezonde polyamorie wilt uitoefenen. Hoewel het zeker kan voorkomen dat iemand jaloezie ervaart, is het cruciaal in polyamoreuze relaties om het gesprek rondom jaloezie aan te gaan zodat grenzen kunnen worden vastgesteld. Ik kan slechts uit eigen ervaring spreken als ik zeg dat jaloezie zich tot op heden niet heeft voorgedaan. Deze realisatie was allesbehalve fijn omdat ik in mijn vorige, monogame, relaties, juist heel erg veel jaloezie ervaarde. Ik begon mij op een obsessieve manier af te vragen waarom ik geen jaloezie voelde. Moest ik dit wel voelen? Is er iets mis met mij dat ik dit niet voel? En vooral deze laatste vraag spookte veel door mijn hoofd, waardoor ik mijzelf begon aan te praten dat ik op een manier, onbewust, wel jaloers móest zijn. Het idee dat jaloezie inherent hoort te zijn aan een relatie heeft erg veel schade toegebracht aan mijn mentale gezondheid. Het antwoord op waarom ik in deze relatie geen jaloezie voel, heb ik nog niet gevonden. Misschien dat het komt doordat ieder een gelijk ‘aandeel’ heeft in de relatie en dat in relaties waar er eenzijdig geflirt wordt, dit niet het geval is. Het is in ieder geval een thema dat aanzet tot nadenken en zelfreflectie.

Ik begon mij op een obsessieve manier af te vragen waarom ik geen jaloezie voelde

Les 2: leer jezelf kennen om oprecht te kunnen zijn 

Al vrij vroeg in de relatie kwam ik erachter dat ik een erg emotioneel onstabiel persoon ben. Dit is een vrij heftige claim om te maken over jezelf, maar ik kwam erachter dat ik mijn gevoelens niet op een gezonde manier kon verwoorden. Dit heeft te maken met hoe ik opgegroeid ben, maar dat praat het niet goed. Toen er een derde in de relatie tussen mij en mijn vriend trad, merkte zij dingen op die mijn vriend voor lief nam of waar hij gewend aan was geraakt. Je schrikt van jezelf. Het is ook zo dat het niet normaal is om emoties op te kroppen tot op het laatste moment, met het doel anderen niet te willen kwetsen met jouw emoties. Het is niet oké om emoties niet te uiten totdat je uitbarst, juist omdat je deze emoties opkropte, en je meer pijn teweegbrengt dan je in eerste instantie zou hebben gedaan als je jouw emoties direct had verwoord. En, nee: het is niet normaal om, als je boos wordt, de meest disproportionele scheldwoorden bij de hand te nemen omdat je je aangevallen voelt en jou aangeleerd is dat dit de enige manier is om van je af te bijten. Al snel kom je dan ook tot de realisatie: het is nu of nooit. Ik moet nu mijn gedrag veranderen, anders gaat een polyamoreuze relatie niet werken. Ik heb geleerd om niet emotioneel explosief te zijn en als er iets is, dit direct aan te kaarten. 

Zo kom ik dan ook direct aan bij het thema van openheid en eerlijkheid. Als er één ding cruciaal is voor het in stand houden van een dergelijke relatie, is het wel openheid en eerlijkheid. Het is al lastig een monogame relatie te navigeren als één iemand blijft zitten met opgekropte emoties zoals woede, teleurstelling en schaamte, laat staan een relatie waarin meerdere mensen betrokken zijn. In tegenstelling tot wat veel monogame en traditionele mensen denken over polyamoreuze relaties, namelijk dat het vol met leugens, verborgen gevoelens en puur lust-georiënteerd zou zijn, is openheid en eerlijkheid het belangrijkste in een polyamoreuze relatie.

Les 3: zet geconstrueerde verlangens aan de kant

Mijn vriendin zei: ‘Heb je soms ook niet de beangstigende en pijnlijke realisatie dat je nooit de enige voor iemand zal zijn, als we deze relatie blijven voortzetten?’ Deze vraag pakte mij zo omdat het een gevoel uitsprak dat ik niet kon verwoorden. 

Het laat zien hoe diep het normatieve kader waarin je bent opgegroeid tot je door kan dringen

Dit heeft enigszins te maken met niet handelen naar gevestigde normen en waarden en hoe hopeloos en ontvreemd je je voelt als je dit niet meer doet. Mijn vriendin en ik hadden het over de verloren droom van onze prins op het witte paard, iets wat mij goed bij is gebleven omdat het kleurt hoe normatief monogamie is. Direct gaven we beiden toe hoe raar het is om deze gedachte te hebben, want als je erover nadenkt, krijg je juist dubbel zoveel liefde dan een gemiddeld mens ontvangt. Het laat zien hoe diep het normatieve kader waarin je bent opgegroeid tot je door kan dringen.

Les 4: koop een agenda

Dates inplannen met één partner kan al lastig zijn als student. Probeer nu maar met twee partners niet alleen dates, maar ook gewoon normale afspraakjes om elkaar te zien in te plannen. In mijn polyamoreuze relatie zien wij elkaar zowel met z’n drieën als in tweetallen, wat coördinatie door onze wisselende en verschillende roosters erg lastig maakt. Je leert plannen, niet alleen van dates, maar ook het indelen van je studietijd. Een skill waar sommigen hun hele leven mee worstelen.

Les 5: leer je minder aan te trekken van wat anderen vinden

 ‘Dit is zeker niet iets goddelijks.’ ‘Heeft je vriend je hiertoe aangezet?’ ‘Ben je niet jaloers dat jouw vriend naar bed gaat met die chick?’ 

Maar één van de vragen die mij het best bij is gebleven van iemand aan wie ik had verteld dat ik in een polyamoreuze relatie zit: ‘Denk je niet dat polygamie voor mensen is die mentale problemen hebben?’ Haar vraag kwam voort uit haar eigen ervaring, namelijk dat zij ziet dat mensen die een vorm van polyamorie uitoefenen, mentale problematiek vertonen. Dit vond ik zelf een best lachwekkende vraag. In elke type relatie kun je mentale problemen hebben, of dat nou komt door gebeurtenissen uit het verleden of door de relatie waar je in zit. Waar zij, denk ik, op doelde, is dat mensen die onbekend zijn met polyamorie of zelfs zodanig hatelijk omgaan met polyamorie, dat hun gedrag als ‘polyfobisch’ kan worden bestempeld, polyamorie associëren met veel bedrog en stiekem gedrag. Ik denk dat ik hierboven al genoeg heb toegelicht dat mijn ervaring het compleet tegenovergestelde is. Wat ik in ieder geval wil illustreren is dat voor polyamorie hetzelfde geldt als voor monogamie: het is wat je er zelf van maakt. En ik denk dat beide relatietypen, als je wilt dat je ze gezond uitvoert, eerlijkheid en openheid vereisen met alle partners onderling.

Dit is overigens een opmerking van iemand die oprechte interesse toonde. Ik heb helaas, ook van familieleden, niet altijd het begrip ontvangen dat ik verlangde. En dat doet gewoon ontzettend veel pijn. Het deed mij denken aan toen ik uit de kast kwam als biseksueel en hoe moeilijk sommigen het vonden om te accepteren dat ik niet verward was en niks verzon voor aandacht. Polyamoreus zijn is een nog minder geaccepteerd concept, wat onbegrip en haat in de hand werkt. 

Wat ik echt bizar vind is dat er soms hatelijker met consensuele non-monogamie wordt omgegaan dan met vreemdgaan 

Misschien dat dit voortkomt uit het feit dat mensen al snel denken aan trio’s en orgies, als de term polyamorie wordt genoemd. Maar dit is misschien 1% van de onontdekte ijsberg van de polyamorie. De meeste mensen in een serieuze polyamoreuze relatie, van welk type dan ook, stoelen op liefde voor elkaar. Maar al zou het niet draaien om een serieuze relatie: wat maakt het uit wat jij in je slaapkamer doet? Wat ik echt bizar vind, is dat er soms hatelijker met consensuele non-monogamie wordt omgegaan dan met vreemdgaan. En ondanks al deze sociale en maatschappelijke chaos, moet je een weg door deze chaos zien te banen.

Hoe ga je verder?

Het pad van polyamorie is eentje waarop veel obstakels de weg versperren, vaak je evenwicht terug gevonden moet worden. Soms dwaalt iemand van het pad af door emoties zoals onzekerheid, jaloezie en angst. Uiteindelijk kom je elkaar weer tegen. Wat je op dit pad houdt, is liefde. Er zit toch wel een vleugje magie in hoe liefde zoveel teweeg kan brengen.

Ik wil echt geen cliché uithangen maar: the road less travelled blijkt toch het verschil gemaakt te hebben. Het gekozen pad heeft mijn hele leven op z’n kop gezet – op de beste manier die ik kan wensen.